Интервју со д-р Калман Каплан

Да се најде значење во животот: Ако не се најде на позитивен начин, ќе се најде на негативен

Д-р Калман Каплан, професор по клиничка психологија и психијатрија и ко – автор на „Психологија на надежта: Библиски одговор на трагедијата и самоубиството“, зборува за кризата на бесцелноста со д-р Михаел Лајтман.

Водител: Здраво. Разговараме со д-р Михаел Лајтман, професор по онтологија и доктор по филозофија и кабала, основач и претседател на кабала институтот Бнеи Барух. Добредојдовте д-ре Лајтман. Ни се придружува и д-р Калман Каплан. Д-р Каплан е професор по клиничка психологија во одделенијата за психијатрија и медицинско образование при универзитетот во Илиноис, Чикаго на медицинскиот факултет, и долета од таму за денес да биде со нас. Навистина ни е мило, д-ре Каплан. Тој е директор на програмата за Религија, Духовност и Ментално здравје спонзорирана од фондацијата Џон Темплтон, и е автор на „Библиски приказни за психотерапија и советување: изворник, и исто така има напишано книга со наслов „Плодот на нејзините раце: психологија на библиската жена“, и неговата најнова книга, „Психологија на надежта: библиски одговор на трагедијата и самоубиството“ која се справува со безнадежноста, надежта и самоубиството. Овие книги ги напиша со Метју Шварц. Би сакал да почнам со тоа што ќе ве прашам, д-ре Каплан, дали би ни даде некој вид кратко сиже, објаснување за тоа што е „Библиска психологија“?

Калман Каплан: Па, пред неколку години, ме заинтригира парадоксот на Фројд, евреин кој користи концепти на грчка основа наместо концепти од нашата традиција, од хебрејската. На пример, зошто го користел Едип наместо Акеида Исак („Ослепувањето на Исак“), зошто ја користел Електра наместо Книгата на Рут? Зошто го користел Нарцис наместо Јона? Во мене се распламтија овие мисли: Зошто нашата традиција воопшто не се користи во модерното размислување, зошто е оттуѓена од менталното здравје? И клучот за ова е во нешто што го зборуваше д-р Михаел Лајтман. Грците никогаш не можеле да го спојат егоизмот и алтруизмот. Никогаш не можеле да ја спојат индивидуалноста и приврзаноста, додека во библиските приказни гледаме метод на развивање на само-искажувачки начин на давање. И така кога ги прочитав работите на д-р Лајтман, многу се заинтересирав.

Водител: Дали структурите кои ги гледаме во библијата, приказните и библиските архетипови, дали нешто ни кажуваат за нашата психологија на подлабоко ниво? Можат ли да се искористат на овој начин?

Михаел Лајтман: Па секако. Целата Тора е напишана за да ни помогне да се сфатиме себеси и светот и што треба да постигнеме.И се разбира, секоја приказна не е приказна, туку етика и повисока етика. Ги содржи сите нивоа на менталното со кое треба да се поправиме и конечно да станеме, како што вели, „Сите ќе ме знаат од најмалите до најголемите“, да се издигнеме до нивото на Божественост. Сето тоа е прикажано преку секакви приказни и дискусии во Библијата, во Гемара, во Талмудот, во други книги, кабалистички книги, на сите јазици кои ги имаме, а тоа се четири основни јазици: библискиот јазик, јазикот на Талмуд и Гемара, јазикот на легендите и законите, и јазикот на кабалата. И во сите нив можеме да најдеме различни начини, но во сите наоѓаме приказни „од животот“, и ако го погледнеме тоа на подлабоко ниво, тогаш можеме да ги најдеме приказните за тоа како навистина се издигаме во нашите емоции, во нашите срца, на менталното ниво, во душата. И мудреците знаеја како тоа да ни го доближат.

Водител: Значи ако се издигнеме низ сите овие нивоа, ние всушност зборуваме за развојот на менталното здравје, а ова се соодветни начини на гледање како може човекот да се развие.

Михаел Лајтман: Па да. Почнуваш од на некој начин твојата обична психологија, од детството до созревањето и до животот како возрасен. И оние кои се зрели и подготвени за внатрешно поправање, во истите приказни гледаат подлабоко ниво и користејќи го се издигаат повисоко. Па сите овие приказни за нашето потекло се многу богати со слоеви, во однос на тоа што им го нудат на луѓето. И сите гледаат на тоа според нивниот степен.

Водител: Дали индивидуалноста, која вие ја нарекувате егоизам и приврзувањето (алтруизам), претпоставувам тоа е поврзувањето, се по секоја цена спротивности? Како гледате на тоа?

Калман Каплан: Мислам дека не се. Се согласувам со д-р Лајтман за ова. Мислам дека ова е тоа што е погрешно, имаме природна тенденција да сакаме да се развиеме како егосити, но тоа не е спротивност на алтруизмот. Мора да го трансформираме егоизмот за несебично да сакаме да се грижиме за некој друг. Мислам дека во тоа е целата поента која ја поставува библискиот ум. Мислам, сосема се согласувам со тоа што го кажувате. Нарцис се движи напред-назад меѓу тоа да се сака само себеси и да е апсорбиран во другиот. Со приказната за Јона која ја користам, тој учи како да дава од себе.

Така понекогаш давам пример, давање подарок некому. Ако само купиш подарок и тој не е поврзан со тебе, на некој начин се чувствуваш исклучен од подарокот, и го презираш фактот што мораш да потрошиш толку многу време на подарокот, или ако не дадеш доволно голем подарок, се чувствуваш виновен. Но ако дадеш подарок преку кој се искажуваш, да речеме некому напишеш поема, или искомпонираш парче музика, или дадеш нешто што ја истакнува твојата уникатност, личноста дадена од Бога, тогаш не се чувствуваш искористен бидејќи го пробиваш дуализмот меѓу егоизмот и алтруизмот.

Михаел Лајтман: Тоа е вистина. Всушност, целата супстанца на создавањето е желба за примање. Со други зборови – желба, а тоа зависи како ја користиме таа желба. Првично се вели дека природата на човекот е злобна во неговата младост. Со други зборови, првично имаме желба и сакаме егоистично да ја користиме; да ги користиме сите, да уживаме во сé, но можеме да ја свртиме наопаку. Истата желба, истата супстанца на создавањето, можеме различно да ја користиме но на спротивен начин. Со други зборови, поентата е во тоа како ја користиме желбата: за свое добро или за добро на другите. Но желбата останува желба во себе.

Водител: И ова е психолошко нешто, овој вид на инверзија која се случува?

Михаел Лајтман: Да, да. Во мудроста на кабалата е запишано дека не е ништо повеќе од психолошки трик да се разбере дека тоа е за наше добро. Тоа е всушност психолошко нешто. Учиме од Баал ХаСулам, Рав Ашлаг, како ја ценел материјалистичката психологија бидејќи таа навистина го поврзува човекот и кабалата, оваа наука, материјалистичката психологија.

Калман Каплан: Тоа е всушност трансформација. Тоа е трансформација од она што јас го викам грчки начин на гледање на животот, иако не е само грчки, во хебрејски начин на гледање на животот. Тоа е длабока трансформација. Мислам дека се случува заради идејата за безбедно родителство, дека идејата за Создател е сосема соодветна на модерните психолошки идеи за безбедно родителство. Безбедното родителство те прави отпорен; те прави способен да го издржиш стресот; ти дава надеж, ти дава чувство дека не е сé изгубено; можеш да е молиш да ги промениш работите, не си заробен во трагичен круг и неговото чувство, дури и ако твоите родители те отфрлат. Кажано е во Псалмите, „Господ ќе те крене.“ Но во Едип Рекс, ако потекнуваш од defiled семејство, готов си.

Водител: Осуден си на пропаст.

Калман Каплан: Осуден си на пропаст.

Водител: Да.

Калман Каплан: Зошто тогаш психологијата и психијатријата се толку богати со терминологија, и толку непријателски настроени кон овие идеи?

Водител: Имате програма наречена „УПЖЗ“. „Учење на поединците да живеат заедно,“ така?

Калман Каплан: Да, тоа е оваа книга, и во суштина ги учи поединците да живеат заедно. „Поединци“ е егоизмот, а „заедно“ е алтруизмот. Па сакаме да ги нагласиме двата аспекти од тоа. Тоа се поединецот, егоизмот, и алтруизмот. И така секој збор во тој акроним значи нешто: Учење на луѓето бидејќи мора да бидат научени, поединци, вистински луѓе, не фигури од човечиња, да живеат, навистина да живеат, заедно еден со друг во општествена заедница, не омаложувајќи се себеси, туку каде што заедницата станува начин на кој најдобро можат да се искажат.

Водител: Какви системи поставувате околу човекот за да му помогнат да ги види овие работи?

Калман Каплан: Па, го користиме системот на регресија, каде што го враќање човекот надвор од она што го нарекуваме осцилаторна оска, циклусот меѓу егоизмот и алтруизмот. Се обидуваме да го вратиме во претходна состојба каде што учи како да дава, но само на начин кој е само-искажувачки. Сакаме луѓето да научат како да даваат на себичен начин.

Михаел Лајтман: Но како влијаете врз човекот да го натерате да чувствува дека треба да се промени, и како и со кои средства да се промени?

Калман Каплан: Па, најчесто доаѓаат бидејќи се чувствуваат ужасно. Не можат да најдат место за себеси. Кога се во врска, се чувствуваат како да не се себеси, а кога се себеси, тие се осамени, и затоа често доаѓаат. Па се обидуваме да дојдеме до самата дефиниција на што значи да си во врска. Се обидуваме да ги научиме како полека да попушаат на начини кои се само – изразувачки. На пример, сé што даваат треба да биде израз на себе. Имаме и концепт за напредна регресија, и тогаш понекогаш мора да се вратиш назад за да одиш напред. Како да се качуваш по двојна спирала. Инаку понекогаш мора да се вратиш назад за да продолжиш напред додека ја развивашц таа состојба, некогш мора да се вратиш. Ако размислуваш како Ерик Ериксон, мора да се вратиш назад за да продолжиш напред. Но секогаш, искушенијата, заведувањето, секогаш се заплеткуваат, и тоа е алтруизам, или се одделени што е само егоизам. Бидејќи тоа е поправање на брз начин, тие се ќор – сокак, и се движиш само напред – назад, не можеш да напредуваш со нив.

Водител: Значи, како што рече д-р Каплан, зборуваме за функционалноста на семејството, без разлика дали е дисфункционално или функционално семејство, но дефиницијата на семејство, сега во однос на нашето ментално здравје, е многу пообемно прашање.

Михаел Лајтман: Да. Гледаме дека кризата не е само во економијата, индустријата и трговијата; туку и во семејството, развоите, образованието, оттуѓувањето меѓу родителите и децата, културна криза; има криза во злоупотребата на дроги, проблеми со депресија во светот. Значи тоа е сеопфатна криза во секоја област на човековото дејствување. Дојдовме до состојба на криза, и може да се поправи само преку човечките односи и семејствата. Не можеме да ги доведеме работите во ред додека не ги гледаме овие работи како едно.

Водител: Едно од прашањата е што подразбираме под далечина? Па, можете ли да ни кажете што вие подразбирате под далечина?

Калман Каплан: Па, мислам дека психологијата е многу збунета во однос на тоа што се мисли под далечина. Кога мислиме на нешто далеку и блиску, ниеден од тие зборови не е многу очигледен. Обично семејните психијатри ќе речат добро, како на пример Салвадор Минухин, семеен психијатар, тој би рекол дека ако во семејството се премногу далеку еден од друг, ако се одделени, или ако се премногу блиски, тие се заплеткани. Мора да бидете во средина, ни преблиску ни предалеку. Но според мене тоа не е правилно и мислам дека всушност имаме две димензии: далечинаа од себеси и далечина од другите. Може да го замислиме тоа како круг. Точка во кругот и далечина од себеси се однесува на поединечност, а далечината од другите се однесува на поврзувањето. Далечината од себе е егоизам, а далечината од другите е алтруизам, но нема причина да ги немаме двете.

Водител: Па, д-ре Лајтман, како кабалата ја гледа оваа далечина и блискост?

Михаел Лајтман: Кабалата вели дека на крајот на денот мораме да дојдеме до точка каде што сме како еден човек со едно срце. Ова се бараше од нас на планината Синај. И исто како што секој евреин се здружи, сега тоа мора да го направиме ние, на глобално ниво, целиот свет. Правејќи го тоа треба да бидеме „Светлина на народите“ и да дојдеме до состојба во која најпрво го применуваме овој закон врз себеси. Сега е времето за крај на прогонот. Мора да се вратиме во состојбата во која бевме пред уништувањето на храмот, во состојбата „љуби го ближниот свој како што се љубиш себеси“, да се издигнеме од неоснована омраза до љубов, и на целиот свет да му го покажеме методот како да се постигне тоа.

Мудроста на кабалата вели дека тука е причината за анти-семитизмот, дека нема да можеме да го искорениме овој феномен, да го излечиме, сé додека не му го донесеме на светот тоа што треба да го донесеме. Тоа е прво, и второ, дури и кризата која моментално ја доживуваме во светот се појави за да ги доведе човечките односи во ред. Ни покажува колку сме себични, колку сме одбивни еден на друг, колку се експлоатираме. Погледнете што се случи во финансискиот систем; како луѓето го изгубија умот и навистина почнаа да го користат своето его на подмолен и неограничен начин. И сега тоа излегува на површина за да ни покаже дека мора да се поправиме. И затоа, сега се појавува нашата улога и улогата на кабалата во светот. Треба многу да се направи, и сé тоа е пред нас.

Водител: Вашата последна книга, „Психологија на надежта“ зборува за трагедијата на самоубиството, „Библиски одговор на трагедијата и самоубиството“, и претпоставувам дека најдолниот степен до кој може човекот да дојде во својот живот е кога се чувствува дека нема вредност, дека нема поента. Како ги применувате овие идеи на човек во толку екстремен случај?

Калман Каплан: Тоа што е зачудувачко е колку го романтизираме самоубиството. Некој како Алберт Ками ќе рече дека самоубиството е единственото важно филозофско прашање. Од еврејска гледна точка тоа е чиста глупост; чиста будалаштина. Не ни трошиме толку време забранувајќи го самоубиството бидејќи промовираме живот. Животот се чувствува за да се живее.

Михаел Лајтман: Во целата библија нема приказни за самоубиство. Тоа е нешто незамисливо, дека човек може да го стори тоа.

Калман Каплан: Тоа е неважно, не ни треба да го осудиш бидејќи е неважно. Ако целосно го живееш животот и имаш цел, зошто би сакал да се самоубиеш?

Водител: Значи кога некој ќе се доведе до таква точка каде што почнува да го гледа животот како неважен, како може да му се даде некој вид на цел и поврзување?

Калман Каплан: Па, треба да го насочиш за да чувствува дека живее во сопствена кожа и дека постои според тоа што го прави. Ако постои според тоа што го прави, а целото постоење се искажува преку неговите дела, тој нема да се чувствува бесцелен.

Водител: Но токму заради ова човекот е во таква ситуација. Што е тоа што ги тера луѓето, што ќе го натера човекот кој има природен интерес за себе, да сака да ужива во животот? Што го доведува човекот до таа состојба?

Михаел Лајтман: Неспособноста да ужива во животот. Сам си одговори. Целата наша природа се заснова на уживање, и ако не најдеш радост денес или утре, или воопшто во иднината, тогаш зошто да живееш? Ако суштината на животот е задоволството, треба да им покажеш на луѓето дека навистина има задоволство, и дека постои тука и сега, дека е пристапно и дека ако не сега, тогаш по неколку направени дела. Но преку овие дела тој му приоѓа на задоволството; чувствува дека му се приближува. Важното нешто е да им се објасни на луѓето целта на животот, значењето на животот. „Вкуси и види дека Господ е добар“, е во суштина целта на животот. Кога ќе дојдеме до најголемото задоволство, и тоа е достапно за секој човек и секој може да го открие во овој живот, следниот свет е тоа што го гледаш моментално во твојот живот. Можеш да го откриеш; можеш да го видиш; да уживаш во тоа; да го примиш, и тогаш сите „Ќе ме знаат од најмалиот до најголемиот“ ќе бидат исполнети со виша Светлина, со виша Сила, и ќе бидат како Него.

Дозволено е. На располагање е и пристапно до секој човек како цел на неговото постоење; инаку немаше да бидеме создадени. Кога ќе му го покажеш тоа на човек, мислам дека заради ова јудаизмот има право во тоа што воопшто не дискутира за самоубиство. Како е тоа можно, ако знаеш дека имаш таква сублимирана цел, вечна и совршена, каде што ја прошируваш секоја граница на овој свет? Што може да биде самоубиството? Непоимливо е. Покрај тоа, што е самоубиство? Ако ставиш крај на ова постоење, со тоа не се бришеш од создавањето, туку се враќаш; продолжуваш и го носиш тоа дело со себе. Затоа не се ни дискутира за тоа во еврејските закони.

Калман Каплан: На пример, еден пример би биле приказните, ако ја споредиме приказната на Зенон Стоикот и Јов. Зенон, според грчките записи, го удрил палецот на ногата кога се враќал дома од средба, и тоа го интерпретирал како знак од боговите дека треба да почине, и затоа го држи здивот додека не умре. Ова се користи од поборниците за рационално самоубиство како рационално. Во ова нема ништо рационално освен фактот што пробал да најде значење во животот, и за него е многу важно да се продлабочи во толкувањето на тоа дејство, бидејќи така се чувствува значаен, иако тоа води до негово уништување. Барем боговите му обрнуваат внимание. Тоа е рационалното. Јов, од друга страна, ја доживува секоја несреќа која може да му се случи на човек. Ги губи децата; го губи богатството; станува покриен со чиреви, сопругата му вели да го проколне Господ и да умре, а тој не прави ништо од тоа бидејќи има внатрешно значење на животот, и затоа нема потреба да претерува и продлабочено да ги толкува работите. Многу од ужасните нешта што ги прават луѓето се обиди да го најдат значењето на животот. Ако не им дадеш смисла дека нивните постапки се поврзани со тоа што го прават, ќе користат секакви луди начини за да најдат значење.

Водител: Значи Јов на животот гледа како авантура, дека сите овие нешта се дел од нешто.

Калман Каплан: Не ги разбира, тие се над неговото сфаќање, но знае дека Бог го сакал и го создал. И кога ќе го прифати ова, му се враќаат работите.

Михаел Лајтман: Не разбира зошто, но тоа не е доказ за него дека треба да си го одземе животот бидејќи мојот ум можеби не ги перцепира сите причини, но знам дека има виша сила која ме создала и ми дала живот, и фактот што се согласувам да продолжам, е сам по себе поврзување со Него.

Водител: Значи, тогаш човекот, со цел да го има тој штит, и да го направи неважно прашањето за самоубиство во својот живот, најпрво треба да ја има оваа информација, треба да има некакво знаење за тоа. Како да им го дадеме тоа на луѓето? На пример, само со тоа што ќе им кажеме да бидат евреи? Мислам, што треба да му дадеме на човекот?

Михаел Лајтман: Не, не, не, зошто евреин? Тоа е за секој, за целиот свет. Нема никаква врска со јудаизмот. Поврзано е со целиот свет. Но денес, бидејќи животот е многу тежок, а егото е повисоко, ја пробива секоја граница, и не можеме да го исполниме, да го задоволиме. Па гледаме дека има толку многу случаи на самоубиство, но целта на животот, да се постигне степенот на Божественост, да се разоткрие вечниот свет, е сечија цел, на сите луѓе, не само на евреите. Нема ништо посебно во тоа.

Водител: Значи оваа порака од библијата е основната порака, порака за целиот свет?

Михаел Лајтман: За сите, се разбира.

Водител: Но како да ги едуцираме луѓето за ова на начин кој ќе им даде надеж? Мислам на вашиот начин на справување со тоа, во книгата.

Калман Каплан: Да, па луѓето се чувствуваат исклучени од своите животи. Мислам дека можеби Карл Маркс беше подобар психолог отколку што беше економист кога зборуваше за исклученоста на луѓето од нивната работа. Луѓето не се поврзани со тоа што го прават, па ако не си поврзан со тоа што го правиш, ништо не ти дава задоволство. Кога си посветен на тоа што го правиш, и најмалото нешто ти дава задоволство.

Водител: Свесно посветен на тоа што го правиш.

Калман Каплан: Да. Ако стоиш зад тоа што го правиш, животот има цел. Немаш доволно време да направиш сé што сакаш.

Михаел Лајтман: Но мислам дека на крајот, решението е во човечките односи. Да беше општата атмосфера позитивна, ќе влијаеше на секој од нас и ќе ни дадеше чувство на живот, топлина, сила, енергија за живеење. Сé зависи од овој црн облак кој се спушта врз светот. И тоа е проблем. Ако ги зајакнеме добрите односи, сигурно нема да имаме инциденти како самоубиство, депресија, и сé останато.

Калман Каплан: Но мора да сфатиме дека дури овие деструктивни однесувања се извитоперени обиди да се најде значење, дека ако не му дадеш на човек позитивен начин да најде значење, ќе најде значење на негативен начин.

Михаел Лајтман: Се надевам дека ќе ги поправиме овие работи во блиска иднина.

Водител: Се надевам.

Михаел Лајтман: Имам голема надеж дека кризава која моментално ја доживуваме ќе нè натера навистина да ја најдеме целта на животот, и ќе стигнеме до решението, небото ќе се отвори, и сите ќе бидат среќни. Сигурен сум во тоа. Па, да не го завршиме разговорот со лоши работи, туку да се надеваме на најдоброто.

Водител: Сакам да ви се заблагодарам за учеството. Ви благодарам д-ре Каплан и д-ре Лајтман, и ви благодарам што ни се придруживте.