Обично кога се зборува "пријател", се имаат во предвид двајца луѓе со приближно исти способности и особини на карактерот.Тогаш тие луѓе лесно наоѓаат меѓусебен јазик и се дружат меѓу себе.
Претпоставуваме, двајца луѓе се занимаваат со нешто заедно. При тоа, секој од нив во таа работа става и пари и сили подеднакво. Тогаш и добивката ја делат еднакво. Ако еден од нив стави повеќе пари или повеќе сили, тогаш и добивката ја делат на нееднакви делови. Се добива дека еден од пријателите е "повеќе" од другиот.
Така и двајцата пријатели треба да бидат еднакви и по способностите и по особините.
Но од друга страна, како може да учи било што кај било кого, ако тој не е "повеќе" од тебе? Одговорот е затоа што се појавила можност нешто да прима од другиот и треба да смета дека тој знае повеќе. Но тогаш, тој нема да биде пријател туку изедначен.
Затоа треба да се спојат поимите "биди еднаков" и "пронајди го пријателот". Секој од пријателите треба да постапува со ист однос спрема пријателот. Подетално, како саканиот татко се откажува од паузата за да заработи уште некоја пара за синот. Но во тој случај љубовта се јавува како природна. Така ја создал Создателот, за да таа го оспособи постоењето на светот.
Но, ако таткото го растел детето не затоа што тој ги сака децата, туку затоа што е таква заповедта, тогаш тоа дете би умрело од глад. Тогаш како се исполнуваат заповедите? Некогаш искрено, со целата душа, а некогаш ќе се направи нешто за да се смета дека таа е исполнета.
Затоа и Создателот им ја дал таа природна љубов на родителите кон децата, за да таа љубов го поддржува постоењето на светот. Но љубовта кон пријателите не се јавува како природна. Треба многу напори за да таа возникне.
И тука локално е кажано за половината "пронајди го пријателот". Кога човекот разбрал дека за да му служи на Создателот му е потребна помош, која тој не може да ја добие само од пријателот, тој започнува да ја притиснува својата себичност за да направи нешто подобро за пријателот.
Човекот започнува да разбира дека главното во неговото служење на Создателот е во грижата да Го доведе до задоволство. А тоа, како што е познато, е противречно на неговата природа, затоа што човекот е создаден со желба да добива само поради своите потреби. Затоа на човекот му е дадена таа можност, за да излезе од власта на себичноста и да започнеда го љуби ближниот, а со помош на тоа тој може да достигне љубов кон Создателот.
Затоа, пријателот кој се наоѓа со него на едно ниво, може да пронајде. Но потоа, од пријателот треба да се направи еднаков. Тоа значи, дека треба да се смета дека пријателот се наоѓа на највисокото ниво, во однос на него. Меѓутоа, човек не може да го гледа пријателот во улога на еднаков, а себе во улога на ученик. Но во спротивен случај тој не може да учи од својот пријател. И тоа се нарекува "направи", т.е. практично дејствување без особени филозофии.
Ајде да погледнеме во книгата "Матан Тора". Таму е речено: "Прв услов, кој што е должен да го направи секој ученик е да осети дека е најмалку значаен од сите пријатели. Дури тогаш можеш да ја оцениш големината на твоите пријатели. Како што е познато, "големиот" не може да учи со "беззначајниот". Само беззначајниот може да прими знаење од големите".
И така гледаме дека секој од учениците треба да се смета за беззначаен. Тоа треба да се направи на нивото "повеќе знаење" и тоа се нарекува "направи се еднаков". Тоа значи дека секој од членовите на групата треба своите пријатели да ги смета како "еднакви", а себе си како ученик. А тоа е многу тешка работа.
Постои правило, дека недостатоците на другите секогаш се гледаат, а сопствените не. А тука, во другиот треба да се видат само добрите квалитети и да се слуша што ќе каже друг.
Телото не се согласува со тоа. Да се слуша тоа што зборува другиот, треба сили од страна на телото, а тоа секогаш се движи по линијата на најмалото споритвставување. Телото лесно ги потценува зборовите и делата на другиот, само доколку не вложи сили.
Затоа тоа и се нарекува "направи се еднаков", т.е. ако твојот пријател е за тебе еднаков, тогаш ти ќе бидеш обврзан да го слушаш иако тоа е спротивно од твоите желби. Разумот на човекот се противи на тоа, а понекогаш тој му зборува на човекот дека тој може да биде еднаков, а неговиот пријател ученик. Затоа зборуваат "направи", т.е. без учество на разумот.
"И отценувај го секој човек од добрата страна" (секогаш биди оправдување за другиот).Човекот веќе го "пронашол својот пријател". Како после тоа тој треба да се однесува спрема другите луѓе? На пример, човекот избрал неколку пријатели од групата, а со другите не сака да се дружи. Како тој треба да се однесува спрема нив, иако тие не се негови пријатели? Таа околност, што тој не ги избрал нив за свои пријатели, зборува за тоа дека тој во нив не пронашол никакви квалитетни особини, т.е. тој ги оценил нив пониско од себе.
Како треба да се однесува човек кон другите луѓе, со кои тој се среќава во групата или воопшто со сите луѓе? За тоа зборува и Јешуа бен Парахија: "И секој човек отценувај го од добрата страна". Човекот секогаш треба да ги оправдува дејствувањата на другите луѓе. И тоа, што тој не гледа во нив добри особини, тоа не е нивна туку негова вина. Тоа значи, дека тој сè уште не е способен да ги види позитивните црти на другите.
Сите луѓе се добри, достојни и човекот кој го следи патот на Вистината, постепено започнува да го разбира тоа. Со тек на времето, во зависност од нивото на достигнувањето, тој започнува се подобро и подобро да гледа дека тоа е вистина. Но додека човек не го види тоа, тој треба да ги оправдува другите луѓе. Во човекот не треба да има никакви намери,критики, за однесувањето на другите. Но да учи, да прима од другите луѓе (освен членовите на групата) тој не е должен ништо друго.
Неопходно е да се разликуваат врските:
1) меѓу човекот и Создателот;
2) меѓу човекот и неговите блиски по групи;
3) меѓу човекот и останатите луѓе, кои не се негови пријатели од групата.
Речено е: "Создади го Рав и купи си пријател" – тоа е патот на исправувањето. Исто така кажано е: "Оправдај го секој човек" (Авот, л.1).
Што значи "создај", "купи" и "оправдај"? Треба да се појасни, дека "создај", во овој случај не е поврзано со разумот. Во ситуација, кога разумот не разбира, треба или да се направи било што или да не се направи, за да може да се прифати решението што е за мене добро, а што лошо? Ако од гледна точка на разумот два пати е еднакво на тој што го сопира човекот да го прифати решението, што да се прави со него? И тогаш со своето дејствување тој може да го прифати решението.
Така пред човекот се наоѓаат два пата:
1) да работи за да врати;
2) да работи поради себе.
Има делови во телото на човекот, кои што му зборуваат: "Зарем е можно ти повеќе да успееш во животот, ако работиш со намера за да вратиш? Зарем само во тој случај ќе добиеш насладување?" Речено е: "Ако правиш така за да бидеш среќен во тој свет и во светот што не опкружува добро ти е". Така се утврдува добриот почеток на човекот.
А лошиот почеток зборува обратно: подобро е да работиш само поради себе. И тогаш само силата, која се нарекува " дејствување на верата повеќе од разумот", го оттргнува човекот од вистинското решение, а не разумот и чувствата. Затоа "дејствието" се нарекува "верата е повеќе од здравиот разум и смислата". Излегува, дека верата е сила, обратна од разумот.
Дејствието "купи" – тоа е дејство внатре во разумот, т.е. е согласно со разумот. Како и во нашиот живот, кога човекот сака било што да купи продавачот му го нуди асортиманот, а тој стои пред избор – дали да купи по таа цена што му ја нудат. Ако не види корист, тогаш не купува. Така да "купи" значи искористување на разумот.
А сега да го објасниме поимот "Рав" и "пријател". Некогаш под поимот пријател се подразбира група, со која сакаат да се соединат во едно. А тоа може да се случи благодарение на заедничките особини, кога секој се грижи за ближниот, т.е. на односот на основа на љубов кон ближниот. Таквиот пат ги обединува и стануваат како едно цело.
Затоа ако се собираат луѓе, кои како своја цел го поставиле создавањето на една група, тогаш обично одат луѓе кои се слични по убедувањата и особините. Тие кои не се слични не ги примаат во создадената група.
После тоа во групата започнува работата. Но ако уште со самиот почеток како тие се обединуваат во една група, за цел не го ставиле тоа обединување, тоа не постои и се надеваат дека од сето тоа нешто ќе добијат. А ако е до тоа, како влегле во групата тие имале приближно една цел и тогаш може да се каже дека се способни да започнат да работат во групата со љубов кон ближниот.
Меѓу човекот и Создателот
Меѓу човекот и Создателот поредокот е таков, што уште на почетокот треба "да се направиш Рав", потоа "да си купиш пријател". Т.е., уште од почетокот човекот треба да верува повеќе од разумот дека Создателот е Рав (т.е. големо, моќно "јас" на човекот). Како што е кажано во предговорот на книгата "Зохар": "Најглавното е стравот од Создателот и тоа го означува тој, дека човекот треба да трепери пред својот Создател, за тоа како е Тој голем и владее со се' ".
Во таа мера во која тој верува во величественоста на Создателот, во тој случај е наречена Рав и во таа мера тој има сили за дејствието "купи". Односно, патот на откажувањето од сопствената себичност може да го купи со единство во својставата со Создателот, наречено поврзување. И тогаш Создателот се нарекува "пријател", доколку тоа соединување (хибур) е со Него.
На пример, кога во нашиот свет се купуваат различни работи обврзани сме да ги платиме нив со пари или сметки, или едноставно да се вложат сили за да се достигне било што. И кога човекот сака да се поврзе со Создателот, тој и тогаш е обврзан да плати – со откажување на себичнста, за да биде сличен со особините на Создателот.
Во тоа време, кога човекот гледа дека не е способен за такво откажување поради достигнување на единство со Создателот, тој треба да разбере дека тоа не е за тоа што тој се родил со слаб карактер и затоа не е способен да ја надмине сопствената себичност. Проблемот е во тоа што, тој недоволно вложува сили за да се "направи Рав", т.е. не работи на вербата. Тоа се однесува на мерата во која тој верува за важноста и величувањето на Создателот и на неговите сили за да се откаже од себичноста.
Подобро е човек да знае дека ако да ја оцени големината на неговата верба, тој тоа може да го види по степенот на ограничување на користењето на својата себичност, на кој тој е способен да се придржува. Тогаш тој дознава колку тој се наоѓа во работата "повеќе од разумот". И тоа се однесува на односите на човекот со Создателот.
Меѓу човекот и неговите блиски
Во односите на човекот со пријателите по групи треба уште од почетокот "да си купи пријател", а потоа "да си направи Рав". Кога човекот има покрај себе пријател, уште на почетокот треба да провери дали треба да се обединил со него. Гледаме дека во тој случај е создадена специјална молитва:"Оддалечи не Создателу, од лошиот човек и од лошиот пријател".
Од тоа произлегува дека како човекот го прима другиот во себе како пријател, треба да го провери од сите страни.. А за тоа е потребно да се искористи разумот. Затоа не е речено: " Направи да бидеш пријател", како што е "направи" под што се подразбира дејствие поголемо од разумот. Во односите со пријателот во групата, човекот треба да го искористи својот разум и да провери колку може да му одговара пријателот со своите погледи и намери. Човекот треба да знае да се зближи со него или да се оддалечи од него. За тоа ние го молиме Создателот секој ден: "Оддалечи не од лошиот човек и лошиот пријател".
И ако човекот гледа дека треба да се обедини со ближниот, тогаш тој треба да плати за тоа, т.е. да се откаже од себичноста и за замена да ја земе таа сила на љубов кон ближниот. И тогаш тој може да се надева дека ќе ја достигне таа љубов кон Создателот.
А после тоа, откако тој ќе се обедини со групата луѓе, тие се стремат кон достигнување на таа љубов кон Создателот, за да ја добијат таа сила за да работат со цел да даваат и да се воодушевуваат со тоа и зборуваат за неопходноста за достигнување на таа љубов кон Создателот, - тој треба секој член на групата да го смета како поголем од себе. Како што е кажано во книгата "Матан Тора": "Човекот не може да ја разбере вредноста на групата, доколку не смета дека таа група е повеќе од него". Затоа секој човек треба да чувствува дека тој е помал од сите, за да поголемите не можат да земат од помалите. Како што е кажано: "Да се восхитуваш на Неговото величество" – само помалите можат да се восхитуваат на поголемите.
Се добива дека во втората етапа, т.е. кога човекот треба да научи нешто од другиот на сила стапува правилото "направи си Рав". За да се каже дека пријателот е поголем од него, човекот треба да го искористи "дејствието" доколку само верата е поголема од разумот може да каже дека неговиот пријател се наоѓа на највисокиот степен.
Затоа меѓу човекот и неговиот ближен во групата редот е таков: уште од почетокот тој треба да го исполни "купи си пријател", а потоа "направи си Рав".
Меѓу човекот и останатите луѓе
Кажано е (Авот, л.1): "Направи си Рав, купи си пријател и оправдувај го секој човек".
Претходно објаснивме дека меѓу човекот и неговиот пријател во групата постои таков ред: на почетокот "купи си пријател", каде "купи" означува дејствие во однос на разумот. И дури потоа треба "да си направи Рав". А меѓу човекот и Создателот редот е таков: на почеток "направи си Рав", а потоа "купи си пријател". Исто така треба да се објасни и кога за останатите луѓе се зборува: "Оправдувај го секој" и тогаш во предвид се има "купи" или "направи"?
На основа на горенаведеното треба да се разбере тоа "купи" како "направи".
На пример, внатре во општеството се формира мала група на луѓе, кои сакаат да се соединат на основа на љубов кон ближниот. И во тоа мало општество од сто луѓе, десет сакаат да се доближат. Треба да се изјасни: зошто баш тие десет луѓе решиле да се обединат еден со друг, а не останатите?
Причината може да биде во тоа што тие луѓе себе си се сметаат за подобри во однос на другите? Или може тие се полоши од другите и затоа почувствувале дека имаа потреба од било какво дејствување за да духовно се возвишат?
Тие луѓе се согласиле да се обединат во една група, која се основа на љубовта кон ближниот, затоа што секој од нив почувствувал една општа потреба, која е способна да се зближи со нивните мисли и да им даде можност да ја добијат сила за таа љубов. Во Ари е речено: "Како лицата не се слични едно на друго, така и мислите не се слични една на друга". Без оглед на тоа, луѓето согласувајќи се меѓу себе да се обединат во една група, разбрале дека не се толку многу далеку од нивните мисли. Сите тие ја разбираат неопходноста за работа на љубовта кон ближниот и затоа секој е способен да му отстапи на секој и со заеднички договор тие може да се обединат. А останатите луѓе не ги испитуваат потребите во таа работа и затоа таа група не може да се обедини со нив.
Излегува дека кога работат на обединувањето во групата, секој го проверува другиот во согласност со својот разум и намери: дали може да се обедини со пријателите и достоен ли е тој сам да се обедини со нив. Затоа ние се молиме во молитвата: "Оддалечи не од лошиот човек и лошиот пријател". Во тоа се заклучува и смислата на изразот:"купи си пријател" – се подразбира работа на основа на разумот.
Од тоа се добива дека тој се гордее пред останатите. А како може да се постапува така, кога тоа е против кажувањата на Мишна (Авот, л.4): "Рав Левитас рекол дека треба да бидеме многу скромни".
За тоа зборува и Рав Ешуа, син на Пархиј (Авот, л.1): "Оправдувај го секој човек". Односно по односот кон останатите луѓе верата треба да биде над разумот, кое ја објаснува состојбата "направи" – т.е. дејствувањето, а не разумот. Од гледна точка на разумот тој гледа дека тие не се способни како тие што тој ги избрал за пријатели. Така и размислува секој. Но се добива дека секој се фали самиот пред останатите?! И тука може да се посоветува со "оправдувај го секој".
И тоа се однесува за секој човек. Во однос со останатите луѓе тој треба да го оправдува секој и да зборува дека самата работа е поважна од него и тоа е негова вина што тој не може да ја оцени важноста и големината на групата. Внатре во разумот тој не ја гледа големината на пријателот. На тој начин, во однос на пријателот во групата, човекот треба да го исполни дејствието "купи", а во однос на групата "направи", т.е. верата да биде повеќе од разумот, а тоа се нарекува "оправдувај го секој".
