На пријателите, да се вечно живи.

Еве веќе подолго време не сум ви пишал и во очекување на барања од ваша страна, ќе ви напишам статија за она што го слушав од својот татко и учител, во годината ТаШаХ (1948) на пуримската трпеза, на неговата чиста маса. Треба да се знаат неколку детали за пуримската средба.

1) Речено е: „После тоа го возвеличи царот Аман“. Треба да се знае: што значи „после тоа“? Затоа што откако Мордехај со спасил царот, царот требало да го возвеличи Мордехај, а тој на крај го возвеличил Аман.

2) Во часот кога Естер му рекла на царот (Книга Естер, 7:4): „Продадена сум јас и мојот народ“ итн., царот прашал: „Кој е тоа и каде е тој?“ (а не „еве го“) итн., односно царот не знаел ништо. Но, зарем не е запишано дека царот му рекол на Аман (Книга Естер, 3:11): „Ти се дава сребро и народ за да постапиш со него како што сакаш“? Одовде гледаме дека царот сепак знаел за продажбата.

3) За „да постапат по желбата на секого“ (Книга Естер, 1:8) ги прашале мудреците (расправа Мегила, 12). Раба рекол: да се постапи по желбата на Мордехај и Аман. А познато е дека онаму, каде што е запишано само „цар“, се подразбира Цар на светот; како е можно Создателот да постапил по желбата на грешникот?

4) Речено е (Книга Естер, 4:1): „И Мордехај дознал за сè што се правело“. Излегува дека дознал само Мордехај. Но, зарем не е речено пред тоа (Книга Естер, 3:15): „И градот Шошан бил во забуна“? Значи, целиот град Шошан знаел за тоа.

5) Како што е речено, указот, напишан со името на царот и затворен со царскиот прстен, не треба да се враќа. Како тој ги издал следните наредби кои ги поништуваат, во крајна линија, првичните наредби?

6) Што е значењето на тоа што човекот мора да пие додека не престане да ги разликува проклетиот Аман и благословениот Мордехај? (расправа Мегила, 7:2)

7) Што е значењето на прашањето на мудреците за пиењето по разбирање: што значи „по разбирање“? Раби Ханан рекол од името на Раби Меира: по разбирање на Тора. Какво мислење на Тора? – Јадењето го надминува пиењето.

За да се сфати сè што е речено погоре, претходно треба да се разреши прашањето за Аман и Мордехај. Мудреците прашале по повод нареденото „да се постапи според желбата на секого“, односно на Аман и Мордехај, каде што желбата на Мордехај се нарекува мислење на Тора и се состои во тоа што јадењето го надминува пиењето; а желбата на Аман, спротивно, се состои дека пиењето го надминува јадењето. Ние прашавме: како може да се случи такво нешто – (Создателот) да направи трпеза по желба на грешникот? На ова е даден соодветен одговор: нема принуда, односно пиењето за нив не било задолжително. Ова е прашање на тоа што го рекле мудреците во строфата (Шемот, 3:6): „И го покри Моше своето лице бидејќи се плашеше да погледне (во Создателот)“. И рекле: за возврат на тоа што Моше го покрил своето лице, се удостоил да ја види сликата на Создателот, затоа што токму кога нема потреба од тоа (бидејќи може да постави екран на тоа) – тогаш тој може да прима. И за ова е речено: „Јас станав сличен“ (со помош на херојот) (погледни Псалми, 89:20), односно токму на оној што е херој и може да оди по патиштата на Создателот – Тој му дава помош.

Во ова е значењето на пиењето по разбирање. Зошто? Затоа што немало принудување. Тој немал потреба од пиење, но потоа, кога почнале да пијат, веќе бил привлечен од пиењето, односно веќе бил наклонет кон пиењето и сакале уште и веќе биле во стадиум на принудување. Тогаш го поништиле системот на Мордехај и во врска со ова е речено: тоа поколение е осудено на пропаст бидејќи се насладувале со трпеза на грешникот. И, како што е речено погоре, доколку примале пиење без принуда, не би ја испразниле желбата на Мордехај. Во ова е системот на Израел. За разлика од тоа, кога зеле пиење во стадиумот на принуда, излегува дека самите тие ги осудиле на пропаст разбирањата на Тора, кои се својства на Израел. Ова е прашање на тоа дека јадењето го надминува пиењето, бидејќи прашањето за пиењето е тајна за откривањето на Светлината Хохма, која се нарекува стадиум на знаењето, а јадењето се нарекува Светлина Хасадим, што претставува тајна на вербата. Ова е прашање за Бигтан и Тереш (погледни Книга Естер, 2:21), кои сакале да кренат рака на Царот на светот. Тоа го дознал Мордехај и било побарано и најдено.

Прашањето за барањето не било поставено само еднаш и Мордехај не го достигнал тоа лесно, туку после голема работа (Создателот) му го открил ова прашање за недостатокот. Откако јасно му се открило ова, ги обесиле двајцата (Бигтан и Тереш), односно кога почувствувале недостаток од тоа – тогаш ги обесиле, всушност ги избришале тие постапки и желби од светот. После тоа, односно после сите грижи и напори кои ги вложил Мордехај со помош на разјаснувањето кое го направил, царот посакал да му плати за напорите со кои тој работел (со намера) лишма. Но, има правило дека не може ништо да му се даде на понискиот ако тој нема потреба од тоа. Притоа желбата и потребата се нарекуваат својства на садот, а нема Светлина без сад, па царот кога го прашал Мордехај што да му даде, тогаш затоа што Мордехај бил праведник, чија што цела работа се состои само во давање, тој немал потреба од никаква надмоќ. Додека тој (царот) имал желба да ја стави на власт „мудроста“ (Хохма), која што претставува откриени Светлини Мохин, кои се привлекуваат од левата линија. Истовремено пак, неговата (на Мордехај) работа се одвивала во десната линија. Што направил царот? Го возвеличил Аман, односно и дал тежина на левата линија. За ова е речено (Книга Естер, 3:1): „И постави фотелја над сите министри“.

Исто така му дал и власт, односно сите служители кај царот се поклонувале и паѓале на колена пред Аман, бидејќи така наредил царот во однос на него – тој да добие власт и сите се помириле со него. Паѓањето на колена значи примање на власта бидејќи патот на Аман во работата им се допаѓал повеќе, отколку патот на Мордехај. Сите јудеи што биле во Шошан ја прифатиле власта на Аман, дури до точка што им било тешко да го разберат мислењето на Мордехај бидејќи во категоријата на знаењата е полесно да се оди по патиштата на Создателот. И, како што е речено, прашале (Книга Естер, 3:3): „Зошто ја прекршуваш наредбата на царот?“. Бидејќи виделе дека Мордехај се држи до својот пат, одејќи по патиштата на вербата, и паднале во забуна не знаејќи со кого е вистината, па отишле и го прашале Аман со кого е вистината? Како што е речено (Книга Естер, 3:4): „И му рекоа на Аман да погледне дали држат зборовите на Мордехај, бидејќи тој им рекол дека е јудеј“. А, патот на јудеите се состои во тоа што јадењето го надминува пиењето. И најважното нешто е вербата, а во тоа е целата основа (јесод) и тоа му била голема пречка на Аман, кога Мордехај не се согласил со неговото мислење, па сите дознале за мислењето на Мордехај кој тврдел дека само тој оди по патот на јудеите и дека другиот пат се нарекува идолопоклонство („туѓа работа“). За ова Аман рекол (Книга Естер, 5:13): „Сето тоа ништо не значи за мене додека го гледам јудејот Мордехај дека седи во царските порти“. Мордехај со тоа тврди дека неговиот пат води кон царските порти.

Одовде да го сфатиме она за што прашале: „И Мордехај дознал...“. Зарем не е речено: „И градот Шошан бил во забуна“? Бидејќи сите знаеле. Значењето е што, како што е кажано погоре, (жителите на) градот Шошан биле во забуна и не знаеле со кого е вистината, но Мордехај знаел дека ако Аман е на власт, со тоа тој ќе го уништи, не дај Боже, народот на Израел, односно патот на јудаизмот, бидејќи целата јадица на Аман е во левата линија. И ова е прашање на тоа што Аман фрлал ждребка така, како што тоа било на Судниот ден, како што е речено: „една ждребка на Создателот и една на нечистиот. Прашањето на ждребката на Создателот е својство на десната линија, која претставува тајна на Хасадим, наречена јадење и чие што значење е вербата. Додека пак, ждребката на нечистиот, во суштина е тајна на левата линија, која претставува стадиум „кој нема да успее кај сите“ и целата Ситра Ахра (нечиста сила) излегува оттаму. Затоа продолжил стадиумот на попречување на Светлината бидејќи левата линија ја замрзнува Светлината. Ова е тајната на реченото (Книга Естер, 3:7): „Фрлил коцка, односно ждребка“. Значи ова се толкува дека фрлил како коцка, односно „пи-ор“ („многу Светлина“) (според изговорот). Со помош на ждребката на нечистиот му се попречиле сите Светлини и излегува дека ги фрлил сите Светлини долу. А Аман мислел дека праведникот ќе подготви, а грешникот ќе облече, односно дека тој ќе ја земе наградата за работите кои Мордехај цело време ги извршувал заедно со оние кои му се придружиле. Значи, Аман да ги земе сите откривања на Светлините под своја власт. Сето ова било затоа што видел дека Царот на него му ја дал власта да ја привлече Светлината Хохма долу. Од таа причина, кога дошол кај царот за да ги уништи Евреите, односно да ја поништи власта на Израел, која претставува својство Хасадим, за да биде откриено знаењето во светот, царот му одговорил: „Ти се дава сребро и народ за да постапиш со него како што сакаш“ – значи како што сака Аман, односно согласно неговата власт, која ја претставува левата линија и знаењето.

Целата разлика помеѓу првичните наредби и подоцнежните е во зборот „јудеи“. Во списокот со наредбата (списокот е содржина која го претставува царот; потоа на списокот со наредба се даваат појаснувања кои откако ќе се протолкуваат, ја покажуваат смислата на списокот) (е речено): „Да се предаде во секоја област како закон, откриен за сите за да бидат спремни за тој ден“ (Книга Естер, 3:14). Не е кажано кој да биде спремен, а само Аман дал појаснување за списокот со наредбата, како што е речено (Книга Естер, 3:12): „беше напишано сè што нареди Аман“ итн. Во подоцнежните наредби веќе е напишан зборот „јудеи“: „Списокот со наредбата да се предаде во секоја област како закон, откриен за сите народи, за да бидат подготвени јудеите за тој ден да им се одмаздат на своите непријатели“ (Книга Естер, 8:13). Затоа, кога дошол Аман кај царот, царот му рекол: „Среброто кое е подготвено од претходно, ти се дава на тебе“ – значи, ти не си должен да додаваш никакво дејствие бидејќи народот (е подготвен) да постапиш со него како што сакаш ти, односно народот сака да постапи како што сакаш ти, односно народот сака да ја прифати твојата власт. Меѓутоа, царот не му рекол да ја поништи власта на Мордехај и јудеите, туку (рекол дека) од претходно било подготвено да настапи сега, кога е етапата на откривање на Светлината Хохма, која тебе ти се допаѓа. Додека пак, списокот со наредбата било заповедано да се предаде во секоја област како закон, откриен за сите народи. Значењето на овој закон е во тоа што била откриена Светлината Хохма на сите народи. Но, не било напишано да се поништи категоријата на Мордехај и јудеите, што претставува тајната на вербата; се мислело на тоа дека настапила етапата на откривање на Светлината Хохма и во секој случај тие избрале Хасадим. Аман пак, рекол дека сега дошло време да се открие Светлината Хохма, за да се прифати. Од друга страна, тврдењето на Мордехај било дека прашањето на откривањето е само за да се прикаже дека тие не земаат по принуда, односно (не затоа што) немаат друг излез, бидејќи овде нема откривање на Светлината Хохма, туку дека тие избрале Хасадим доброволно. И за ова мудреците рекле: „до денес по принуда, од денес понатаму по желба“, како што е речено во пасусот „Одлучија и прифатија“ (Книга Естер, 9:27) – значи целото откривање доаѓа само за да можат да го прифатат јудејскиот пат по желба. Заради ова бил спорот помеѓу Мордехај и Аман. Тврдењето на Аман се состоело дека Создателот сега ја открива власта на Светлината Хохма, за да ја прифатат и пониските, а Мордехај тврдел дека Создателот сега ја дава власта на левата линија за да ја вклучи во десната, односно дека најважна е десната линија.

Согласно ова излегува дека подоцнежните наредби не ги поништиле првичните, туку дека дале појаснување и толкување на првиот список со наредбата, а во прашањето за откривање на сите народи се подразбираат јудеите, односно за да можат јудеите да изберат Хасадим доброволно. Затоа е запишано во подоцнежните наредби: „за да бидат подготвени јудеите за тој ден да им се одмаздат на своите непријатели“. Мордехај протолкувал, како што е кажано погоре, дека сега е власта на Светлината Хохма, за да покаже дека тие претпочитаат Хасадим пред Светлината Хохма. Ова се нарекува: „да им се одмазди на своите непријатели“. Нивните непријатели ја сакаат токму Светлината Хохма, а тие (јудеите) ја отфрлаат Светлината Хохма. Одовде го сфаќаме тоа што прашале: кога прашал царот: „Кој е тој и каде е, чие што срце се одважило да направи така?“, зарем не рекол (до тогаш): „Среброто ти се дава на тебе и народот, за да постапуваш со нив како што сакаш“? Работата е што царот ја издал оваа наредба потоа, за да настапи етапата на откривање на Светлината Хохма, односно левата линија да и послужи на десната и со помош на тоа да им стане очигледно на сите дека десната линија е поважна, и заради тоа тие избираат Хасадим. Во ова е тајната на Книгата Естер (Мегилат Естер), која на прв поглед е противречна самата на себе, затоа што таа открива (мегале), бидејќи откривањето е за сите, а „Естер“ значи дека има сокривање (астара). Но, смислата е во тоа што сè што е откриено, е повикано за да избере сокривање и токму со помош на тоа се откриваат Светлините долу.

Сега го сфаќаме она што го рекле мудреците: „човекот мора да пие додека не престане да ги разликува проклетиот Аман и благословениот Мордехај“. Работата со Мордехај и Естер се случила до изградбата на Вториот Храм, а прашањето за градењето на Храмот е прашање за привлекување на Светлината Хохма и тогаш Малхут се нарекува Храм. Во ова се крие тајната за тоа што Мордехај ја испратил Естер (инструкција) за да дојде до царот и да моли за својот народ (погледни Книга Естер, 4:8) итн. Таа одговорила (Книга Естер, 4:11): „Сите кои служат кај царот знаат... кој ќе влезе неповикан кај царот, само една пресуда има за тоа – смрт... а јас неповикана одам кај царот еве веќе триесет дена“. Смислата на ова е што, како што е познато, не треба да се привлекува стадиумот на првите три сфирот долу, а оној кој го привлекува стадиумот на првите три сфирот, се осудува на смрт, бидејќи левата линија предизвикува одрекување од животот на живите – „освен тоа, на кого царот ќе му го насочи златниот скиптар, тој ќе остане жив“ (Книга Естер, 4:11). Златото е тајна на Светлината Хохма и на трите први сфирот, односно само при будење на Вишиот може да се остане жив, односно во соединување. Но не и при будење на понискиот. Иако на Естер, која ја претставува тајната на Малхут, и е потребна Светлината Хохма, тоа е (возможно) само при будење на Вишиот. Ако пак, таа го привлече стадиумот на трите први сфирот, ги губи сите свои својства. На ова Мордехај и одговорил (Книга Естер, 4:14): „Слободата и ослободувањето на јудеите ќе им дојдат од друго место“ – односно со помош на тоа што целосно ќе ја поништат левата линија, а ќе им остане десната линија, која ја претставува тајната Хасадим. „А ти и домот на твојот татко ќе пропаднете“, бидејќи „таткото и го дал почетокот на ќерката“ (Зохар). Затоа и е потребно во неа да има категорија Хохма, меѓутоа треба да се задржи принципот: „јадењето го надминува пиењето“. Но, ако јудеите немаат никаков излез, ќе бидат принудени да ја поништат левата линија. Излегува дека целиот нејзин стадуим се поништува и за тоа рекла (Книга Естер, 4:16): „Ако пропаднам, нека пропаднам“. Ако тргнат – сум пропаднала бидејќи може да доведам до одрекување, а ако не тргнам, тогаш слободата и ослободувањето кај јудеите ќе дојдат од друго место, односно во поинаква форма, кога тие целосно ќе ја поништат левата линија, (правејќи како) што и рекол Мордехај. Затоа го избрала патот на Мордехај, односно го повикала Аман на гозба, всушност ја привлекла левата линија, како што и рекол Мордехај, а потоа ја вклучила левата линија во десната. Со самото тоа привлекувањето на Светлината Хохма веднаш добило намера не да ја прими Светлината Хохма, туку да даде предност на Хасадим. На тој начин има откривање на Светлините долу и во тоа е тајната на книгата Естер: без оглед на тоа што има откривање, таа сепак го избира стадиумот Естер, односно сокривањето. Ќе се надеваме на заслугата на мојот татко и учител, чии што зборови од светата уста ние сепак сме се удостоиле да ги слушнеме, иако не сме се удостоиле да ја сфатиме длабочината на тие зборови, која издига на врвот на универзумот.

Ви го честитам празникот.

Да се удостоиме со спас во заедничкото ослободување.

Вашиот пријател Барух Шалом Леви Ашлаг, син на својот татко и учител Баал ХаСулам

* Писмото број 31 во изданието од 1998 година се наоѓа под број 40