„Гледаме напред, а не надолу“ – „Нов живот“ №10, Емисија 8 јануари 2012 г.

Гледаме напред, а не надолу

Ние треба да сфатиме, дека ни е подготвен добар, прекрасен развој. Наспроти нашиот деструктивен егоизам, ние добиваме додаток на мудрост – и тие две сили во нас можат да ни помогнат во нашето напредување. Тука се појавува можност да сфатиме, во што е нашиот слободен избор. Тој се наоѓа точно на средина меѓу тие две сили. Од една страна, ние имаме „лоша“ сила, а од друга страна, добра, разумна сила, наменета да ни помогне. Бидејќи ние сме – луѓе, многу ја цениме и ја почитуваме мудроста. Значи, меѓу лошата природа и мудриот разум, ние можеме да го пронајдеме вистинскиот пат, кој е добар за нас, а исто и за неживата, растителната и животинската природа, т.е. за екологијата. Тогаш ќе стапиме во општа хармонија со сите форми на животот, со општата Природа. А тоа значи, дека сите страдања, кои ги доживуваме, - всушност се покана за активирање на нашиот слободен избор, и правилна, избалансирана употреба на двете сили, што ги поседуваме.

Моќта на разумот ни овозможува да го скротиме нашиот егоизам и правилно да го контролираме. Тој не треба во никој случај да се уништува, како што тоа го практикуваат различните техники и верувања. Ние треба да сфатиме, дека во Природата не постои зло. Само во случај ако не ја употребуваме позитивната сила, негативната се претвора во зло. Затоа, треба само да научиме да ја применуваме. Не треба да судиме за резултатите според фазата што одминала. Речено е: „Не му покажувај на глупавиот половина работа“. Со други зборови, нема зошто да тагуваме на средината од патот – бидејќи со тоа стануваме слични на глупавите. Напротив, ние треба да ја согледаме тековната слика во нејзиното устремување кон целта и да сфатиме, дека секоја фаза од патот е потребна за достигнување на таа прекрасна цел. Таа ни свети оддалеку, и ние се приближуваме кон неа, сè повеќе поправајќи го својот живот. Навистина ни е предодредена добра иднина. И затоа не треба лошо да се однесуваме кон природата, себеси и другите. Не треба да се поставуваат неоправдани барања и поплаки, не смее неосновано да се критикува, презира, мрази. Треба да се сфати, дека сите ние ги поминуваме фазите на овој процес, и мора меѓусебно да си помагаме, како луѓе, кои се изгубиле во пустината и не можат да излезат од таму без заемна помош. Токму заемната поправка, заемната помош ќе нè одведат кон прекрасната цел.

Мозаик на желби

Во секој од нас има три вида на желби:

1. Телесни, карактеристични и за целата животинска природа. Ние сакаме да се одржиме во најдобра форма, да се облекуваме, заштитувајќи се од невремето, да бидеме чисти, здрави, да имаме храна и сè што му е потребно на телото, да си дозволиме одмор – кратко речено, да се одржиме  живи и здрави. На животинското ниво функционира инстинктот за самоодржување.

2. Човечки, егоистички желби. На тој начин ние се развиваме над животинската природа – посакувајќи власт и слава, стремејќи се да се возвишиме над другите. Овие желби припаѓаат само на човечкиот род. Кај животните тоа не постои. Тука обично се укажува, дека животните меѓусебно се јадат. Меѓутоа, со тоа тие не сакаат да му наштетат на ближниот, не сакаат да се возвишат и да владеат со другиот, не ја мачат својата жртва. Тие ја јадат само за да се прехранат. Такви инстинкти им дала природата. Лавот, кој ја јаде срната не и причинува зло, туку само ја извршува вградената во него заповед на природата. Меѓу нив не постои омраза – едноставно сè е така наредено. И ние постапуваме на сличен начин со животните, кои ги одгледуваме за колење, - без секаква омраза кон нив. Нам ни е потребна храна, и тука нема што да се прави. Обично се трудиме да причиниме што помала болка на оние животински видови, кои ги употребуваме како храна. И само во човечките меѓусебни односи секој го употребува својот егоизам. Јас цело време ја гледам тревата на соседот, неговата кола, ги споредувам неговите деца со моите, неговата плата со мојата... Само така јас го мерам насладувањето, наполнувањето во мојот живот.

Во врска со ова постојат многу интересни статистички податоци. На пример, луѓето претпочитаат да заработуваат помалку, ако нивната плата е сè уште поголема од платата на соседот или колегата, и не согласуваат на покачување на платата, ако другите добијат повеќе од нив. Затоа што ние се проценуваме со споредување. Токму во споредувањето со другите ние проверуваме колку добро ни е нам. Поинаку речено, јас го оценувам својот живот не според состојбата на телото, туку според состојбата на личноста – колку таа е повисоко од другите. Такви желби се карактеристични само за човекот, додека животното не се споредува себеси со другите, нему му е потребно само да ги задоволи своите природни импулси. Значи, сите човечки желби се лоши, бидејќи бараат од нас да бидеме поефикасни, повеќе почитувани, повисоко од другите.

3. Над телесните и човечките желби се наоѓа желбата, насочена кон науката, кон мудроста. Таа исто е карактеристична само за човекот. Јас сакам да знам зошто и со која цел живеам, како поминува мојот живот, како функционира природата, што се случува во околината, како едното е поврзано со другото... Мене ми се допаѓа скриената во природата логика, мудрост, која ние постојано ја истражуваме. Во реалноста, јас се наоѓам во некоја сфера, под наслов „природа“ и полека „делкам“ од неа парченца на информација, а потоа го проверувам собраниот материјал. Токму тоа е мојата „наука“. Утре јас ќе откријам нови закони на природата. Дали тие постојат денес? Се разбира дека постојат, само што јас не сум доволно умен, за да ги откријам. Чекор по чекор, развивајќи ја науката, ние откриваме сè понови закономерности, својствени на природата. Значи, ние сме составени од три вида на желби: животинска, човечка и научна. Во сите луѓе на светот овие желби прават различни комбинации. Едниот повеќе го привлекува науката, другиот – богатството или силата, а на третиот му е сосема доволен обичниот живот: фудбал, лименка пиво – и не го боли глава за ништо. Секој е посебно уреден, нема ниту добри, ниту лоши, во секој човек се присутни сите три вида на желби, и тој тежнее кон оние, коишто доминираат над другите.

На таков начин ние се движиме по животот: секој во општеството го зазема она место, кое е соодветно на неговата комбинација на особините. Луѓето, кои се грижат само за потребите на телото, како правило, го сочинуваат поголемиот дел од општеството – и ние тоа го гледаме. Луѓето, што се стремат да стекнат власт и моќ, ги има помалку – и тие се движат нагоре, останувајќи сепак во општеството, за да добиваат од него насладување. Значи, ако во мене преовладуваат телесните желби, јас го користам она, што се наоѓа во околината, на исто ниво со мене. За разлика од тоа, ако центарот на гравитација на моите желби се наоѓа во човечките особини, тогаш јас сакам да се возвишам над целото човештво, сакам да стекнам власт над луѓето, да бидам посилен, поумен, подобар, поуспешен од нив. И на крајот на краиштата, ако ме привлекува науката, тогаш јас се стремам да се кренам и над животинските, и над човечките желби – кон желбите, што повикуваат да ја сфатам природата, да видам зошто и со каква цел сè е така уредено. Јас тежнеам кон филозофијата, кон мудроста, мене веќе не ми е важно со што се хранам, јас не се споредувам себеси и своето богатство со другите, јас можам да се затворам во своето ќоше со малку храна и речиси да не контактирам со другите луѓе. Важно ми е да изградам врска нагоре – кон законите на универзумот. На крајот, различни луѓе наоѓаат за себе во општеството занимања што им одговараат, на соодветен начин градејќи го семејството, опкружувањето и начинот на живот.

Рамнотежа во сè

Самата теорија на еволуцијата укажува на тоа, дека нашиот развој е потчинет на закономерноста, а не на случајноста. И нека сè уште не сме ги изучиле тие закони, сепак веќе можеме да го забележиме општиот тек на настаните. Засега не ни е јасно каде тој води, меѓутоа со метод на апроксимација, ние заклучуваме, дека тој е устремен кон рамнотежата. Слично на тоа како природата е урамнотежена на сите нивоа, и ние мора да дојдеме на крајот до рамнотежа на човечкото скалило. Природата ги урамнотежува многубројните параметри: топлото и ладното, разликата во притисоцоте, ветровите и ураганите, ерупцијата на вулканите... На крајот, природата се урамнотежува себеси, вклучително и човековото скалило. Само ете што е интересно: човекот треба самиот да се урамнотежува. Во нас постојат и добри и лоши сили, и за да не дојде работата до експлозија, дадена ни е науката, чии што знаења ќе ни озвозможат да воспоставиме рамнотежа меѓу тие сили во нас. Користејќи ја лошата сила и силата на разумот, ние ќе можеме да ги согласуваме, и во хармонија да се движиме напред. На животинско ниво тоа означува, дека ние мора да дојдеме до избалансирана потрошувачка, и да се погрижиме целиот свет да дојде до истото. На човечкото скалило, во човечкото општество сите ние мора да бидеме рамноправни, како браќа во едно семејство. На нивото на научните знаења, ние мора да се стремиме кон спознавање на општиот закон на реалноста. На таков начин, задржувајќи ја рамнотежата на материјалното, телесно ниво, на човечкото ниво и на на скалилото на спознавањето, ние ќе дојдеме до совршена состојба, слично на јаболкото што созреало.

Рамноправност, што е неподнослива

Ние мора да доведеме во рамнотежа две сили: силата на разумот и силата на нашата зла склоност. Нашите желби се делат на неколку пластови. Долу лежат желбите од неживото ниво (материјал, од кои се состои телото), растителното ниво (тоа што расте: коса, нокти, коски) и животинското ниво (сите други физиолошки елементи). Покрај тоа, јас имам разум, кој лежи над животинското ниво, и лоша сила – мојот егоизам. Од тие делови е составен човекот. На неживото, растителното и животинското ниво јас нема што да поправам. Еднствениот проблем, заради кој ние ги расипуваме меѓусебните односи со другите луѓе – е нашата лоша природа, егоизмот. Со тоа во принцип се согласуваат сите. Во најлош случај, човекот не го признава злото во себе, туку го префрлува на другите, на човештвото. Во секој случај, човекот поседува огромни способности и може прекрасно да си го среди животот на Земјата. Зошто тогаш тој не го прави тоа? Што му пречи? Му пречи сопствениот егоистичка градба: сите свои сили и богатства тој сака да ги употреби за да се возвиши над ближниот. На крајот, сите учествуваат во тој натпревар, стремејќи се да се возвишат себеси или да ги уништат другите, или и едното и другото истовремено. Така злата склоност ни пречи да изградиме добар живот. Дали можам да си замислам како е да се живее под власта на добрата склоност? Затоа што таа значи општ стандард за сите. Дали е возможно да бидам како сите? Тогаш со што ќе се насладувам? Кога сите се еднакви, тогаш нема големи и мали – и со тоа се губи смислата на постоењето. Денес нашиот живот врие, ние постојано се стремиме кон нешто. Секој пат јас потсвесно правам пресметка, проверувајќи колку ги надминав другите, - и тоа му дава вкус на мојот живот, ме поттикнува на достигнувања, ме тера да бидам активен... Насекаде се води натпревар, ние си конкурираме еден на друг, и споредувајќи се со другите, јас, всушност го мерам тонусот на својот живот. Ако пак, сите се еднакви, тогаш јас не чувствувам дека живеам.

Прашање: Со што ние ќе се наполнуваме? Зарем Природата сака да направи од нас марионети?

Затоа што ако сите сме браќа, тогаш сите имаат исто, сите се еднакви. И тогаш јас не чувствувам зошто треба да живеам. Постои ли уште некоја цел? Јас во својата тековна состојба не ја гледам. Секогаш секој се обидува да се реализира на свој начин: да речеме, јас во областа на науката, ти во публицистиката, а тој во образованието. Но на крајот, секој сака да се изолира, да се издвои од другите. Токму таа потреба нè поттикнува кон развој. Да речеме, невољите на кризата ќе ни помогнат да сфатиме како да го урамнотежиме целото општество. И ете, сите сме избалансирани, сите еднакви. На кој начин да ја наполнам онаа голема празнина во мене, која бара да бидам повисоко од другите? Со што ќе ги надминам? Ситуацијата во светот е таква, што доволно е да работиме по два часа дневно, - и ние во ништо нема да чувствуваме недостаток, само ако не се обидуваме да се возвисиме еден над друг. Сите имаат нормален живот. Со што да се наполнам? Што да правам во преостанатото време? Затоа што од оваа слобода можам да спобудалам. Зарем Природата нè води токму кон тоа?

Токму тука доаѓаме до нејзината друга страна – до заемна соработка против егоизмот. Ние го употребуване егоизмот, само на обратен начин – не да се возвишуваме над другите, туку секој да се поткрене над своето самољубие и да дојде во рамнотежа со другите. Во текот на работата, егоизмот постојано расте, и јас го користам за да се задржам на исто ниво со опкружувањето. Тогаш добивам задоволство од тоа, што посилно се приврзувам кон другите, затоа што мојот егоизам пораснал, што значи јас можам повеќе да им давам, да ги доведувам во поголемо единство и рамнотежа – и тогаш да се насладувам со тоа што воспоставив со нив потесна поврзаност. Колку повеќе сум поврзан со нив со помош на мојот поправен егоизам, толку ми е попријатно. Јас имам сад, во кој го примам тоа задоволство, - заедничкиот сад, кој го присоединувам кон себе. Од тоа јас добивам задоволство, наречено „заемна љубов“. Така доаѓам до наполнување, многу поголемо од она што го добивам денес, ако успеам барем во нешто да го надминам другиот. И само правилна примена на сите основни принципи ми овозможува да постигнам успех.

Егомобил: кој го управува?

Јас треба да ги урамнотежам во себе двете сили: разумот и злата склоност. Потребно ми е научно, рационално да сфатам, дека постојат само две можности: или јас ќе ја користам науката и разумот во интересите на мојата зла склоност – за произведување на бомби и др., или ќе го користам разумот во работата над злата склоност, поправајќи ја, наместо зло, да се соединам со ближниот во добро и да средам сè на најдобар начин, живеејќи во доверба и заемна гарација.

Прашање: Зошто тогаш ние говориме за рамнотежа? Бидејќи во овој случај, разумот доминира над злата склоност.

- Тоа е точно, но не станува збор за рамнотежа со злата склоност, туку за нејзино искористување за постигнување на рамнотежа со човечкото општество, со Природата. Употребувајќи ја злата склоност, т.е. желбата, јас само ја претворам во добро. Целото зло јас, напротив, сакам да го искористам за добро. Насекаде во Природата правилниот раст, правилниот развој се состои во балансирањето на двете сили: добрата и лошата. Нивното усогласување доведува до расцут. Со што можам да ја избалансирам лошата сила, својот егоизам, кој ми го уништува животот? Потребно ми е нешто спротивно и еднакво на него. Мојот разум е токму тоа. Ете зошто над телесните и човечките желби лежи стремежот кон знаењата, науката, со чија помош јас можам да го урамнотежам тој дел од мене, кој се однесува на човечкото скалило.

Прашање: Што во случај, ако јас немам посебна наклонетост кон науките?

- Таа постои во секој. Секој има рационална способност да му се спротивстави на својот егоизам.

Прашање: Значи разумот треба да биде некој вид на возач на „егомобилот“?

- Точно. На начин, на кој јас ќе доминирам над своето его и ќе го насочувам кон правилен развој. А правилен развој значи, дека сите сме еднакви, сите сме соединети, сите сме браќа – и кон тоа се стремиме. Разумот е способен да ме насочува. Токму активниот разум ме прави човек, а не турбулентниот егоизам. Но наместо тоа, токму со помош на нашиот разум нашиот егоизам избувнува во вид на атомски бомби и други негови изуми. Затоа, уште Аристотел и Платон предупредувале, дека не смее да им се даваат знаења на безобзирни луѓе, т.е. на такви, во кои доминира злата склоност, бидејќи тие неправилно ќе го употребат потенцијалот на разумот и научната мисла. Знаењата може да му се дадат само на оној, кој сака да доминира над својата склоност. Ние не го послушавме тоа предупредување – и ете, денес дојдовме до толку гадна ситуација. А до сега сме оделе по патот на егоистичкиот развој, поддржувајќи го со целата наша наука. Но дојде време да станеме свесни за тоа што се случува, и да почнеме да се развиваме на спротивен начин – рационално, осознавајќи го своето зло. Затоа што мудриот однапред го гледа „новороденчето“, т.е. дестинацијата, добрата состојба, која ние треба да си ја поставиме за цел. И тогаш одеднаш ќе откриеме, дека злата склоност – е помош „напротив“. Таа небаре дејствува против целта, но нè снабдува со гориво и енергија, нè стимулира за развој, и тоа само во насока кон доброто. Да ја претвориме злата склоност во добра, можеме со помош на науката, преку анализа на она што е за нас добро, а што е лошо. Целиот наш слободен избор се состои во тоа, правилно или неправилно да го искористиме својот потенцијал.

Науката во служба на егоизмот

Ние треба правилно да го употребуваме нашиот егоизам – да го претвораме во добро. Тоа се однесува на секоја област од нашите активности. Затоа што реално во Природата нема позитив и негатив – сè зависи од тоа како ја користиш. Некогаш, пред сто илјади години, ние бевме браќа. Живеевме во шума, сè што имавме беше заедничко, сè беше добро: никој не сметал дека е погоре или подолу од другите. Потоа почнал да расте нашиот егоизам, и заедно со него - разумот. Тогаш почнавме да го користиме разумот во служба на егоизмот. Ако во нешто успевав, тогаш се одделував од своето племе и дејствував сам: на пример си градев поубава куќа, земав повеќе жени, стекнував стока... На таков начин, во мене почнале да се засилуваат егоистичките пориви да бидам повисоко од другите. И јас почнав да ги реализирам, применувајќи го целокупниот свој арсенал на рационалност, сите свои способности, за да се воздигнам над другите. Работата одела понатаму: кога другите немале што да јадат, јас им предлагав храна во замена за ропство, и тие се согласувале, за да на умрат од глад. Станувајќи кнез, јас ги собирав моите поданици во мала армија и одев во напад на соседите, присвојувајќи ги нивните луѓе и имот, според правото на посилниот. И ете, веќе сум цар... Секој пат јас го користев својот разум, своите способности, својата умешност за однесување со луѓето – го користев, за да се возвишувам над нив. И така постапуваа сите сè до денес, секој според големината на своите сили и можности. Оние, што сум ги освоил, исто си ја наоѓале својата намена: некој станувал лимар, некој – столар и т.н. Така секој се движел напред, а јас – над нив, и сите ние го формиравме човешкото општество. Во него секој го користи својот разум за достигнување на посакуваното –да се издвојува од другите, да доминира над другите и т.н. Разумот секогаш му слугувал на егоизмот. Егоизмот – е стопан, а разумот – негов верен помошник.

Потоа, во античко време, разумот и науката добиле дополнителен моќен поттик. Токму тогаш Платон со Аристотел рекле, дека не смее да се пренесуваат научните знаења на несовесни ученици, бидејќи тие ќе им најдат неправилна примена. Ќе развиваат нови видови на оружје, а исто така секакви системи, што овозможуваат да се задржи власта над луѓето, - и тоа ќе им наштети на сите. Меѓутоа тоа предупредување не било послушано. Точно, во почетокот науката навистина речиси не била предмет на трговија, но со текот на времето сепак тоа се случи. Затоа што и научниците се стремеле кон богатство, моќ и слава. Исто така и опремата вреди многу пари. Да речеме, за да се гледаат ѕвездите, потребен е телескоп. Научникот ја продава својата мудрост за пари, за да направи за себе инструмент што му треба. Така биле поткопани научните основи: научникот го користи телескопот, а некој друг ги користи неговите знаења. Нарачателот не ги гледа ѕвездите, тој го насочува окуларот кон своите непријатели, ги гледа оддалеку, добива предност и ја започнува војната. Како последица на тоа, науката се претвори во слугинка на злата склоност. Подоцна владетелите поедноставно постапувале: тие барале од научниците конкретни резултати, заканувајќи им се со смрт, или пак напротив, отварале универзитети, за да обучуваат специјалисти за своите потреби. Кратко речено, науката почнала со сите сили да го опслужува човечкиот егоизам. Тоа продолжува и денес. Каде оди најголемиот дел од научниот потенцијал, мозоци, пари, ресурси? На развивање на оружјето. Всушност, треба да биде спротивното.

Ние денес не треба да работиме толку многу часови секој ден. Доста, и можеме да се ограничиме. Всушност кризата веќе нè води кон тоа. А тоа значи, дека треба да спроведеме целосна пресметка, ревизија, анализа на самите нас, на нашата природа, нашиот живот и примената на нашиот егоизам како зло. Ајде да се потрудиме напротив, да го претвориме во добро. Мудар е оној, кој ги гледа резултатите однапред, пред да се судри со нив лице в лице. Јас ја развивам науката, за да ја проценам ситуацијата во развојот. Да речеме ако сум се разболел, тогаш однапред го гледам проблемот, и ја спречувам болеста во почетната фаза, додека таа сè уште може да се излечи. Тогаш како навремено да ја здогледаме провалијата, кон која се приближуваме, движејќи се по истиот пат? Како да го најдеме лекот, кој ќе ни овозможи да живееме мирен живот? Токму во тоа е проблемот. Така што, истата таа наука, треба денес да ни обезбеди разбирање и чувствување на кризата со илустративни примери за она, што со нас се случува, и кон што води нашиот развој. Таа порака мора да биде толку емотивна и поткрепена од толку силна позиција на околината, за да не посакам да го употребам своето зло во односите со ближниот, за да сфатам: доброто на ближниот – е и мое добро. Бидејќи сите се подготвени да ме проголтаат. Како да направиме од нив добри луѓе? Со што да ги купиме? Што да им дадеме, за да се однесуваат добро кон мене? Веќе сега гледаме до што ќе неè доведе понатамошното ­­­­­­­паѓање. Веќе сега не ни е потребно семејство и деца, ние ништо не сакаме и покажуваме еден кон друг тотална рамнодушност, а некогаш и отфрлање, омраза. Ако така продолжи, јас ќе се најдам во непријателски свет. И зошто ми е потребно тоа? Ајде тогаш уште сега да почнеме да ја поправаме ситуацијата.

Трка над провалијата

Веќе денес може да се види мрачната иднина, која нè очекува на егоистичкиот пат на развојот. Некогаш имавме семејства, деца, живеевме со браќата и сестрите, со родителите, и сè било во ред. Денес, пак, ние не сакаме никого покрај нас, човекот одвај се трпи себеси, или зема дрога, за да се исклучи од себеси... Векторот на нашето движење е сосема јасен. Јас не можам да излезам на улица со сигурност, дека ништо нема да ми се случи. Насекаде има силување, хулиганство, моето дете се плаши да оди на училиште, бидејќи таму го тепаат, таму цвета трговијата со дрога и проституција. И јас не сакам детето да оди таму, но друг излез нема.

Прашање: Вие кажавте, дека човекот ја гледа тревата на соседот, неговата кола, неговата плата – и сака да има повеќе. Тоа го опишавте како негативна склоност. Но без таков пристап човекот не би се развивал...

- Работата не е во тоа, дека тоа е негативно. Проблем се појавува, ако јас сакам да го потиснам соседот. Друга работа е, ако гледајќи го него, јас учам добри работи, ако сакам и јас да го имам тоа добро, што тој го има, - тоа е добра завист. Но што ако јас напротив, не гледам смисла тешко да работам, за да се израмнам со него? „И тој нека нема ништо добро. Подобро јас ќе му го уништам животот“. Тогаш немајќи повод за завист, јас ќе почувствувам олеснување и нема да се јадосувам. Суштината е токму во тоа: како ние ја користиме нашата желба, нашата исконска склоност? Добрата завист ме турка напред, бидејќи јас сакам да растам, а лошата ми советува да го мачам ближниот. Или јас сакам сите да се богати, или сакам сите, освен мене, да бидат сиромашни. Секое нешто зависи од тоа како ќе го завртиш. Проверката е едноставна: дали јас му посакувам на ближниот добро, или зло.

Прашање: А ако тоа не е ниту за добро, ниту за лошо на ближнот, туку за моја корист?

- Тоа веќе е напредување.

Прашање: Да речеме, ја видов вашата добра кола, и посакав за мене уште подобра кола. Јас немам намера да ја оштетувам или крадам вашата кола, туку напорно работам и на крај го купувам најновиот модел. Всушност, вие за мене бевте „отскочна штица“, стимул кон успехот. Дали во ова „сиже“ има нешто, што бара поправка?

- Сигурно. Кога си ме гледал мене и си горел од желба, дали си се наоѓал во општа рамнотежа со човештвото и Природата? Токму затоа дојдовме до криза. Затоа што Природата бара од нас во следната фаза на развојот да не се стигнуваме и престигнуваме еден со друг во бескрајната трка, туку да си обезбедиме нормален материјален живот, и да се развиваме над него во човечки квалитет, во меѓусебна поврзаност, кога секој се наполнува себеси со тоа што е поврзан со другите. Човекот треба да се наполнува со љубов, наместо со скапи ултрамодерни играчки. Ние го гледаме тоа според сопствениот развој во последно време. Во оваа фаза ние веќе чувствуваме дека влеговме во ќорсокак, дека нема каде понатаму да се развиваме. Ми здодеа да се натпреварувам со другите, веќе не постигнувам упех во тоа, тоа не ми носи наполнување. Светската економија и современата технологија не постигнуваат да одговорат на нашите барања. И Земјината топка не може да нè снабди со ресурси за овој бесконечен натпревар.

Програмата на Природата – не е бесмислена трка по среќата, како што таа ни изгледа денес. Создадената ситуација нè принудува да и погледнеме на вистината во очи: да се развиваме во таков формат понатаму ние не можеме. Ти размислуваш во контекст на личните интереси: „Што лошо има во тоа? Видов убава кола, и посакав да имам иста, или подобра“. Тоа навидум не е ни добро, ни лошо. Може да биде и поинаку: - јас мирно си живеев, и наеднаш соседот, наместо кобилата со запрега, купил автомобил. И ете,  јас веќе се чувствувам оштетен, од пониска класа. Излегува, дека и јас мора да заработам за купување на кола. „А можеби едноставно да го убијам соседот, за да не ми дава лоши примери, заради кои јас морам напорно да работам? Нема зошто да им го расипува животот на чесните луѓе“. Со други зборови, јас не ја гледам само колата, туку нејзиниот сопственик, и мене воопшто не ми е сеедно за него. Така или иначе, проблемот е во тоа, што Природата веќе не ни дозволува да ја водиме таа трка.