„Сакај го ближниот свој, како себеси”. Раби Акива вели, дека тоа е главен (општ) закон на Тора.

1. Реченото од мудреците бара разјаснување. Бидејќи зборот „општ” укажува на збир на поедини делови, кои сите заедно го сочинуваат заедничкото. На таков начин, кога тој говори за заповедта „Сакај го ближниот свој, како себеси”, која претставува главен закон на Тора, ние треба да сфатиме, дека останатите 612 заповеди на Тора, со сите нејзини компоненти, не се ниту повеќе, ниту помалку, туку збир на поедини делови, кои ја сочинуваат оваа една заповед: „Сакај го ближниот свој, како себеси” и се определени од неа. Тоа може да биде вистина во однос на заповедите меѓу човекот и неговото опкружување, но како може таа една заповед да содржи и да ги вклучува во себе сите заповеди, кои ги определуваат односите меѓу човекот и Создателот, кои се основни во Тора, и ја определуваат нејзината суштина и смисла?

2. Ако може да се стори напор и некако да се сфати кажаното, тогаш подготвено ни е друго, уште поизразено искажување за еден гер (човек што не ги извршува законите на Тора, но сака да ги извршува и да се поправи), кој дошол кај мудрецот Гилел со молба: „Научи ме на целата Тора, додека стојам на едната нога”. На тоа Гилел Му одговорил: „Сè што тебе ти е непријатно, не му го прави на твојот пријател. (Сакај го ближниот свој, како себеси). А останатото – се само појаснувања, оди и учи”. Значи, пред нас е јасен закон, согласно со кој, во целата Тора ниту една од 612 заповеди не е поважна од оваа едната – „Сакај го ближниот свој, како себеси”. Бидејќи тие се наменети само за нејзино појаснување, за да ни овозможи да се подготвиме за извршување на заповедта „Сакај го ближниот...”. Затоа што Гилел јасно вели: „... А останатото се само појаснувања, оди и учи”, односно, сите други заповеди во Тора – се само коментари за оваа една заповед, без кои не е можно нејзино потполно извршување.

3. И пред да навлеземе во предметот, ние треба внимателно да погледнеме во суштината на оваа заповед. Бидејќи ни е заповедано „да го сакаме ближниот свој, како себеси”, и изразот „како себеси” ни вели, дека треба да го засакаш ближниот во мера, во која се сакаш себеси, и никако помалку од тоа. Тоа значи, дека треба секогаш да си подготвен да ги задоволуваш потребите на секој човек од народот на Израел, не помалку од подготвеноста да ги задоволиш своите лични потреби. Но ова е од категоријата на невозможното, бидејќи мал број поединци се способни, после работниот ден, во доволна мера да се погрижат дури и за сопствените потреби, и како уште му даваш обврска да работи и да ги задоволува потребите на целиот народ? Меѓутоа, не е можна дури ниту претпоставка, дека Тора претерува. Затоа што самата таа нè предупредува: „Не додавај и не одземај”, - што ни укажува, дека законите се утврдени со апсолутна точност.

4. Ако сè уште не ти е доволно, можам да додадам, дека барањето на оваа заповед за љубов кон ближниот е уште поригидно, бидејќи бара од нас да ги преферираме потребите на другите, наместо своите, како што е речено во Јерусалимскиот Талмуд (Трактат Кидушин 21,1): „За да му биде добро со тебе”. Се зборува за евреинот, кој се наоѓал во ропство кај евреин. Речено е: „Во случај домаќинот да има само една перница, и тој лежи на неа и не ја дава на својот роб, тогаш не ја извршува наредбата „да му биде добро со тебе”, бидејќи лежи на перница, а робот - на земјата. Ако пак не лежи на неа и не ја дава на својот роб, тоа е гревот на Содом. Излегува, дека тој треба да ја предаде перницата на својот роб, а самиот господар да лежи на земјата”. Така откриваме, дека овој закон исто така се вклопува во рамките на љубовта кон ближниот, затоа што и во него исполнувањето на потребите на другиот се изедначува со исполнувањето на личните потреби, како во примерот со еврејскиот роб – „за да му биде добро со тебе”.

Исто и во случајот, кога тој има само едно столче, а пријателот нема ништо, тогаш во согласност со одредбата, ако тој седи на него и не го дава никому, тогаш ја прекршува извршната заповед „Сакај го ближниот свој, како себеси”, бидејќи не се грижи за потребите на ближниот, како за своите лични. А ако тој самиот не седи на столчето и не го дава на друг, тоа е слично на Содомскиот грев. Затоа што заповедта обврзува да го даде столчето на друг, а самиот да седи на земја, или да стои. Се разбира, дека овој закон зборува за сите можни потреби на другиот, кои ти можеш да ги исполниш. А сега оди и учи! Но постои ли можност да се изврши оваа заповед?

5. Пред сè ние треба да сфатиме, зошто Тора е дадена само на народот на Израел, а не на целиот свет подеднакво? Нема ли тука избор според националноста? Се разбира, дека само душевно болен може така да помисли. Всушност, мудреците веќе одговориле на ова прашање, кога рекле, дека Создателот им ја предлагал Тора на сите народи и на сите јазици, но тие не ја прифатиле. Сепак, зошто народот на Израел е наречен „избран народ”, како што е речено: „Тебе те избрал Создателот”, откога ниту еден народ не ја посакал Тора? Дали е можно да го замислиме Создателот како со својата Тора ги обиколува дивите народи, обидувајќи се да им го даде она, за што тие немаат ниту најмала претстава? И воопшто, дали се слушнало во историјата на народите за таков настан, и како можеме да се согласиме со такво „детско” толкување?

6. Меѓутоа, ако сфатиме како што треба, дека суштината на Тора и заповедите кои ни се дадени, и она, што сакаме да го добиеме со помош на нивно извршување во големина, одредена за нас од мудреците, е целта на целото големо создавање, што се појавува пред нашите очи, тогаш ќе сфатиме сè. Бидејќи првото правило говори за тоа, дека нема бесцелни активности. И нема исклучоци во тоа правило, освен паднатите од човечкиот род или бебињата. Затоа нема апсолутно никаков сомнеж дека Создателот, чие величие не подлежи на испитување, нема без цел да изврши ниту мало, ниту големо дејство.

И ни укажале мудреците, дека светот не е создаден за ништо друго, освен за извршување на Тора и заповедите. Суштината на ова, како што ни објасниле Првите, е во фактот, што намерата на Создателот во однос на суштеството од моментот на неговото создавање е да му ја открие Својата Виша суштина. Постигнувањето на Вишата суштина на Создателот, се открива во суштеството со чувствување на насладувањето, кое постојано расте, сè додека не ја достигне посакуваната големина. Со тоа се искачуваат паднатите, во вистинско осознавање на достигнувањето на Создателот и спојувањето со Него, додека не го достигнат конечното совршенство: „Никој нема да види друг Создател, освен Тебе”. Заради величието и раскошот на ова совршенство, Тора и пророците внимавале да не говорат за него. Како што алудирале на тоа мудреците: „Сите пророци говореле само за времето на Месијата, но во иднина никој нема да види друг Создател, освен Тебе”. Тоа им е познато на оние, коишто поседуваат знаење, и нема што повеќе да се додаде. И ова совршенство во изреките на Тора, Пророштвото и искажувањата на мудреците, е изразено со едноставниот збор „спојување”. Но заради многукратната гласна употреба на овој збор од страна на масите, тој речиси ја изгубил својата првична смисла.

Но, ако за момент навлезеш во смислата на овој збор, тогаш ќе замреш зачуден од величието на чудото. Замисли си го величието на Божественото, и нискоста на суштеството, и тогаш ќе можеш да процениш што претставува нивното спојување. И тогаш ќе сфатиш, зошто со овој збор ја изразуваме целта на целото ова големо создавање. Излегува, дека Целта на целото создавање се состои во тоа, за нижите творби, постепено развивајќи се со помош на извршување на Тора и заповедите, да можат да се искачуваат сè погоре и погоре, сè додека не се удостојат да се спојат со својот Создател.

7. Меѓутоа, тука застанале мудреците на кабалата, и поставиле прашање: „Зошто првично не сме создадени во целата посакувана големина, за да можеме да се споиме со Создателот? И зошто Му било потребно да ни го додели ова бреме на создавањето, Тора и заповедите?” И одговориле: „Горчлив е лебот на срамот”. Тоа значи, дека тој што јаде и се насладува со добивката од тешката работа на пријателот, се плаши да му погледне в лице, бидејќи тоа го понижува, и тој што оди по овој пат, постепено го губи човечкиот лик. Не е можно во она, што произлегува од Неговото Совршенство да постои некој недостаток, затоа ни ја дал можноста самите да ја заслужиме нашата големина при работата со Тора и заповедите. И во овие зборови има длабока смисла. Јас веќе ја објаснив суштината на овие работи во книгите „Дрвото на животот” и „ТЕС“, затоа овде објаснувам пократко, за секој да може да разбере.

8. Ова е слично на она, кога еден богат човек довел кај себе сиромашен човек од пазарот, го хранел, го поел, секој ден му дарувал злато и сребро, секојдневно зголемувајќи ги своите подароци, и колку понатаму, толку повеќе. Конечно богатиот прашал: „Кажи ми, дали веќе ги исполнив сите твои желби?” А сиромавиот му одговорил: „Сè уште не се исполнети сите мои желби. Би ми било подобро и попријатно, кога целиот овој имот и сета оваа убавина би биле заработени од мене така, како што си ги заработил ти, за да не бидам оној, што прима мислостина од твоите раце”. И му рекол богатиот: „Ако е така, тогаш сè уште не е создаден човек, кој би можел да ги задоволи твоите потреби”. И таа состојба е природна, бидејќи, од една страна тој чувствува големо задоволство, кое постојано расте со зголемувањето на примените дарови, но од друга страна, тешко му е да го трпи срамот од многубројните добра, кои му ги дава богатиот, уште притоа, секој пат, зголемувајќи ги. Тоа е природен, свет закон за нашиот свет, кога примателот чувствува нешто слично на срам и нетрпение во мигот на примањето на бесплатниот дар од давателот, од милост и жал кон него.

Од ова следува вториот закон: нема да се најде во целиот свет човек, кој би можел целосно да ги исполни сите желби на пријателот, бидејќи без оглед на сè, тој на таквиот не може да му даде како подарок карактер на самостојно стекната добивка, која единствено може да го доврши совршенството. Меѓутоа, реченото се однесува само на суштествата, и во никој случај не може да се однесува на величественото совршенство на Создателот. Токму ова е она, што ни го подготвил со помош на напорите и трудот, благодарение на работата со Тора и извршувањето на заповедите – ние самите да го создадеме нашето величие. Тогаш целото добро и насладување, што ни доаѓа од Него, односно сè што се содржи во поимот „спојување со Создателот” ќе биде наша лична добивка, која ја добивме благодарение на нашите лични напори. Само тогаш ќе можеме да се почувствуваме како господари, и само така, а не поинаку, ќе го почувствуваме совршенството.

9. Меѓутоа, тука треба да се загледаме во суштината и изворот на овој природен закон. Од каде потекнува срамот и нетрпението, кои ги чувствуваме, кога примаме од некого од милост? Оваа појава произлегува од добро познатиот на природните научници природен закон, кој гласи, дека природата на секоја гранка е блиска на својот корен, и е слична на него. И сè што постои во коренот, ќе биде посакувано за неговата гранка, и таа ќе го засака тоа, и ќе гори од желба за него, и ќе извлече корист од тоа. И обратно, сè што не е карактеристично за коренот, гранката ќе го избегнува, нема да го поднесе, и тоа ќе ѝ причини страдања. И овој закон функционира помеѓу секој корен и неговата гранка, и не може да биде прекршен. И тука ни се открива можноста да го сфатиме изворот на сите насладувања и страдања, што се наоѓаат во нашиот свет.

Бидејќи Создателот е коренот на сите суштества што ги создал, тогаш сите појави, сè што се содржи во Него, и што произлегува од Него директно кон нас, ќе биде привлечно и пријатно за нас, затоа што нашата природа е блиска до нашиот корен – Создателот. А сè што не е карактеристично за него, и не произлегува директно од него, туку е резултат на манифестирањето на спротивноста на самото суштество, ќе биде одвратно на нашата природа, и ќе ни биде тешко тоа да го истрпиме. Односно, ние сакаме мирување и мразиме движење до таа мера, што секое движење го правиме само за достигнување на мирувањето. Тоа се случува заради фактот, што нашиот корен не се наоѓа во дижење, туку во мирување, во Него нема апсолутно никакво движење. И затоа тоа е спротивно на нашата природа, и омразено од нас. Од иста причина ние многу ја сакаме мудроста, храброста, богатството, и т.н., бидејќи сето тоа се наоѓа во Него, бидејќи Тој е нашиот корен. И затоа мразиме сè што е спротивно на тие особини: глупоста, слабоста, сиромаштијата, бидејќи нив апсолутно ги нема во нашиот корен. И тоа доведува до чувство на одвратност, омраза и неподносливи страдања.

10. Токму тоа ни го дава овој расипан  вкус на чувството на срам и нетрпение за време на примањето на нешто од другите како милост, бидејќи кај Создателот нема ниту алузија на примањето, бидејќи од кого Тој може да прима? Како последица на тоа, дека оваа појава не е карактеристична за нашиот корен, таа е одвратна и омразена од нас, како што е речено. И напротив, ние чувствуваме насладување, пријатност и нежност секој пат, кога даваме на нашите блиски, бидејќи тоа постои во нашиот корен, бидејќи Тој е Давател на сите.

11. И сега ние добивме можност да разјасниме – што всушност претставува Целта на создавањето – „спојувањето со Него”. Сето тоа величие и „спојување”, чие достигнување ни се гарантира со нашето извршување на Тора и заповедите – тоа не е ниту помалку, ниту повеќе од сличноста на гранките со своите корени, соодветно на што, целата пријатност и блаженство и сето возвишено, природно произлегуваат од Создателот. Значи, насладувањето не е ништо друго, туку сличност на нивните особини на Создателот. И ако ние се уподобуваме во нашата работа на сè, што е карактеристично за нашиот корен, тогаш ние чувствуваме насладување. А сè што го нема во нашиот корен, станува неподносливо и одвратно, или многу болно, како што диктира оваа појава. Така, целата наша надеж зависи, и се заснова на степенот на сличноста на нашите особини со нашиот корен.

12. Тоа се зборовите на мудреците, кои поставиле прашање: „Што Му е грижа на Создателот, дали некој ја коле стоката од гркланот, а некој од тилот? Затоа што заповедите не се дадени за ништо друго, освен преку нив да ги исчистат (соединат) суштествата. И тоа „прочистување” означува чистење на нечистото тело-желбата, што претставува цел, која произлегува од целокупното извршување на Тора и заповедите. Бидејќи „човекот се родил како диво магаре”: кога се раѓа и излегува од длабочината на создавањето, тој се наоѓа во сосема нечиста и ниска состојба, што означува огромна големина на неговата љубов кон себеси, која е втемелена во него. Сето негово движење е само околу самиот себе, без какви и да е искри на давање на ближниот. Така, тој се наоѓа на максимална оддалеченост од коренот, т.е. на спротивниот крај. Затоа што Неговиот корен е апсолутен алтруизам, без какви било искри на примање, а новороденото е целосно нурнато во добивање за себе, апсолутно без никакви искри за давање. Затоа, неговата состојба се смета за долна точка на нискоста и нечистотијата, која се наоѓа во човечкиот свет.

Подоцна според степенот на својот напредок и раст, ќе добие од својата средина делумни часови за „давањето на ближниот”. И тоа се разбира, зависи од степенот на развојот на вредностите во таа средина. Но и тогаш  почнуваат со неговото воспитување, од извршувањето на Тора и заповедите заради љубовта кон себеси, за да добијат награда во овој или идниот свет, што се вели „за себеси”, бидејќи невозможно е да се научи на друг начин. А кога ќе порасне и навлезе во годините, му откриваат како да се дојде до извршување на заповедите „за Создателот”, што претставува посебна намера да му се причинува задоволство само на Создателот. Како што пишувал Рамбам, на жените и на децата не им откриваат, како да се занимаваат со Тора и заповедите „за Создателот”, затоа што тие не ќе можат тоа да го издржат. Само кога ќе пораснат и стекнат знаења и разум, тогаш ги обучуваат на нивно извршување „за Создателот”. И како што говореле мудреците: од „за себеси” преминува кон „за Создателот”, што значи намера да се причини задоволство на својот Создател, а не себељубие.

Благодарение на природната можност, која е претходно втемелена во работата со Тора и заповедите „за Создателот” од Давателот на Тората (како говореле мудреците, рекол Создателот: „Јас ја создадов злата склоност и Јас ја создадов Тора – лекот”), суштеството напредува и се развива, чекорејќи по скалилата и искачувајќи се по нив до висините на големината, сè додека конечно не ги изгуби во себе сите искри на егоистичката љубов. Тогаш се возвеличуваат во неговото тело сите заповеди, и сите негови движења се само заради давање. Така што дури и најнеопходното, што тој го добива, се спојува исто со намерата за давање, т.е. за да може да дава. И за тоа говореле мудреците: „заповедите се дадени само преку нив да ги исчистат (соединат) суштествата”.

13. Во Тора постојат два дела:

1. Заповеди, кои функционираат помеѓу човекот и Создателот;

2. Заповеди, кои функционираат помеѓу човекот и ближниот,

И двата дела подразбираат едно – да се доведе суштеството до крајната цел – спојувањето со Создателот. Покрај тоа, дури и практичниот аспект во обете – всушност е една целина. Бидејќи кога човекот прави нешто „за Создателот”, без било каков додаток на љубов кон себеси, т.е. без да извлече некоја корист за себе, тој нема да почувствува никаква разлика во своите дејства – дали работи со љубов кон пријателот, или работи со љубов кон Создателот. Затоа што, за секое суштество природниот закон е таков, што сè што се наоѓа надвор од границите на неговото тело се смета за празно и апсолутно нереално. И секое движење, коешто човекот го прави од љубов кон ближниот, го прави со помош на одразената (рефлектирана) Светлина, а која било награда, која на крајот на краиштата ќе му се врати, ќе послужи за негова корист. Затоа таквите дејства не може да се наречат „Љубов кон ближниот”, бидејќи се проценуваат според крајниот резултат. Тоа е слично на ангажирањето, што се плаќа на крајот, и апсолутно не може да се смета како љубов кон ближниот. Меѓутоа, да се изврши какво било дејство или напор во „чист облик” од љубов кон ближниот, т.е. без искрите на одразената Светлина или некоја надеж за награда што ќе му се врати, - тоа според природата на нештата е апсолутно невозможно. И за она, што оттука следува, „Тикунеј Зохар” вели за народите на светот: „Целото нивно милосрдие е само за нивното добро”. Тоа значи дека целото нивно милосрдие, со кое тие се однесуваат кон своите блиски, или кон поклонувањето на своите богови, не произлегува од љубовта кон ближниот, туку од љубовта кон себеси, бидејќи љубовта кон ближниот се наоѓа надвор од границите на природата. Затоа само оние, што ја извршуваат Тора и заповедите, се подготвени за тоа. Само навикнувајќи се себеси да ја извршува Тора и заповедите, за да му причини радост на Создателот, полека се одделува и излегува од границите на природното суштество, и стекнува втора природа – љубов кон ближниот, за која говоревме.

Ова е она, што ги натерало мудреците на „Зохар” во сè да ги изведат народите на светот надвор од границите на љубовта кон ближниот. И речено е од мудреците, дека целото нивно милосрдие е само за нивно добро, т.е. не може да постои љубов кон ближниот кај народите на светот, бидејќи тие не се занимаваат со Тора и заповедите заради Создателот. Туку целото  нивно поклонување на нивните богови се состои, како што е познато, во наградата и спасението во овој свет и во идниот. Така што дури и нивното поклонување на нивните богови е засновано врз љубовта кон самите себе. И затоа кај нив никогаш нема да видиме дејство, што ќе биде извршено надвор од границите на нивното тело, макар и за влакно повисоко од природното ниво.

14. На таков начин, ние јасно гледаме, дека дури и во однос на извршувањето на Тора и заповедите „за Создателот”, дури и во практичниот дел од Тора, не се чувствува разлика помеѓу овие два дела на Тора. Затоа што пред да се усовршиш во ова, задолжително секое дејство, било да е „за ближниот” или “за Создателот”, се чувствува од него како празно и бескорисно. Меѓутоа, со помош на големи напори се возвишува, полека-полека се приближува до неговата втора природа. И тогаш се удостојува на конечната цел – спојувањето со Создателот.

Бидејќи тоа е така, тогаш тоа зборува дека делот на Тора, кој ги одредува односите помеѓу човекот и неговиот ближен, е повеќе способен да го доведе човекот до посакуваната цел, затоа што работата во заповедите што ги определуваат односите на човекот со Создателот е постојана и дефинирана, и нема контролори, и човекот лесно навикнува на неа, додека сè што прави по навика, како што е познато, не може да донесе корист. Но делот на заповедите, кој помеѓу „човекот и неговиот ближен” е непостојан и недефиниран, контролорите го опкружуваат човекот каде и да се сврти, и затоа претставуваат посигурно средство и нивната цел и поблиска.

15. Сега може да се сфати одговорот на Гилел на човекот, кој посакал да достигне спојување со Создателот, дека  суштината на Тора е заповедта „Сакај го ближниот свој, како себеси”, додека останатите 612 заповеди се појаснувања и подготовка за нејзиното извршување. И дури заповедите помеѓу човекот и Создателот се исто вклучени во подготовката за исполнување на оваа заповед, која всушност претставува крајна цел, произлезена од целата Тора и заповедите. Како што говореле мудреците: „Тора и заповедите не биле дадени за ништо друго, освен за преку нив да се исчисти (соедини) народот на Израел”. Таа заповед претставува „чистење на телото” додека тоа не стекне втора природа, содржана во љубовта кон ближниот, т.е. една заповед „Сакај го ближниот свој како себеси” претставува крајна цел, со чие достигнување веднаш се удостојуваш на спојување со Создателот.

Не треба да се чувствуваат потешкотии, бидејќи ова не е дефинирано со искажувањето „Сакај го Создателот со целото срце и целата душа, и целата своја природа”. Причината за ова, како што било наведено погоре, е во тоа, што всушност за човекот, кој сè уште се наоѓа во природните рамки на суштеството, нема апсолутно никаква разлика помеѓу љубовта кон Создателот и љубовта кон ближниот, бидејќи сè што се наоѓа надвор од него, претставува нереално за него. И бидејќи човекот, што сакал да достигне спојување со Создателот го молел Гилел ха-Наси да му го објасни посакуваното, воопштување на целата Тора, за целта да му стане блиска, а патот да не биде тежок, како што рекол тој: „Научи ме на целата Тора додека стојам на едната нога”, - тогаш му ја одредил Гилел љубовта кон ближниот, затоа што таа цел е најблиска и реална, бидејќи е осигурана од грешки, и за неа има контролори.

16. После кажаното, се појавила можност да се сфати она, за што дискутиравме погоре, врз основа на значењето на заповедта „Сакај го ближниот свој како себеси” – како Тора нè обврзува да го извршиме она, што е невозможно да се изврши. Треба да се појасни, дека заради оваа причина Тора не им била дадена на нашите свети прататковци: Аврам, Исак и Јаков, туку тоа било одложено до излегувањето од Египет, кога излегле како цела нација од 600.000 луѓе, од 20 години и нагоре. Секој од нацијата бил прашан дали е согласен на оваа возвишена работа. И откога секој, со целото срце и душа се согласил со тоа, и ивикнал: „Ќе извршуваме и ќе слушнеме” – тогаш се појавила можноста да се изврши целата Тора, и од недостижното, тоа станало возможно.

И тоа навистина е така, ако 600.000 луѓе престанат да се занимаваат со задоволување на сопствените потреби, и нема да имаат друга цел во животот, освен да внимаваат на интересите на нивните ближни, за тие да немаат потреба за ништо. Но и ова не е сè. Тие ќе се занимаваат со тоа со огромна љубов, со цело срце и душа, во целосна согласност со заповедта „Сакај го ближниот свој како себеси”. И тогаш без каков било сомнеж е јасно, дека секој од народот нема никаква потреба да се грижи за сопствената егзистенција. И затоа, откога целиот народ се согласил на ова, веднаш им била дарувана Тора, бидејќи сега тие станале способни да ја извршуваат. Но пред да пораснат до големината на цел народ, особено за време на прататковците, кога во земјата постоеле само поединци, тие не биле навистина способни да ја извршуваат Тора на посакуваниот начин. Затоа што со малку луѓе невозможно е ниту да се започне со извршувањето на заповедите помеѓу човекот и неговиот ближен во целиот волумен на заповедта „Сакај го ближниот свој како себеси”, и затоа не им била дарувана Тора.

17. Од кажаното ќе можеме да ја сфатиме изреката од категоријата на најнеразбирливите изреки на мудреците, кои говореле, дека целиот народ на Израел се одговорни еден за друг, што на прв поглед е сосема неправедно, бидејќи зарем е можно, ако некој погрешил или направил престап и го разгневи својот Создател, а ти со него воопшто не се познаваш, а сепак Создателот те задолжува тебе за неговите грешки?

Затоа што е напишано: „Нема да бидат убиени татковците заради синовите,...секој ќе умре за својот грев”. Како тогаш може да се рече, дека ти ќе бидеш одговорен за гревовите на сосема туѓиот, за тебе, човек, иако ти не го ни знаеш, не знаеш ни каде живее. И ако ти е малку ова, погледни во делот „Кидушин”, таму е напишано: „раби Елазар, синот на раби Шимон, вели дека светот се проценува според мнозинството, и поединецот се проценува според мнозинството. Тој кој извршил една заповед – нека има среќа, бидејќи ја наведнува вагата, својата и на целиот свет, на страната на заслугата. Тој кој направил еден престап – несреќа за него, бидејќи ја наведнува вагата, својата и на целиот свет, на страната на вината. Како што е речено: „Заради еден грешник се губи многу добрина”. Раби Елазар, синот на раби Шимон вели, дека е одговорен исто така и за целиот свет. Односно, според неговото мислење, целиот свет се одговорни еден за друг. Секој со своите дејства додава заслуга или вина на целиот свет. Тоа е „изненадување на изненадувањата”. Меѓутоа, во согласност со горе кажаното, зборовите на мудреците стануваат јасни во нивната најприродна смисла. Затоа што, како што било докажано, секој дел од 613 заповеди на Тора, се врти само околу една точка – заповедта „Сакај го ближниот свој како себеси”. Излегува, дека таа точка се наоѓа зад границите на остварливото, освен ако целиот народ целосно и секој негов поединец, бидат подготвени за тоа.