Твоето последно писмо од 5-ти од месецот Кислев, се разбира, го добив. Зачуден си од малиот број мои писма, а како одговор ќе ти кажам дека моите грижи се драстично се зголемија, па затоа ќе ја подигнам молитвата кон Создателот за да ја изврши за мене. Изненаден сум зошто нема коментар од твоја страна на писмото во врска со зборовите: „Домаќинот го крши лебот, а гостинот изговара благослов“[1]. Го испратив тоа писмо на нашиот пријател, нека свети свеќата негова, а тој ми пиша дека не го разбира. Мене ми се чини дека ти си се изморил од тага по тежината на Тора и заповедите заради штетата која ја нанесува времето. Што да ти кажам од далеку, кога немаш сила да го чуеш мојот глас и мојот збор, а можеш само да гледаш на сувопарните и мртви букви, сè додека не го вдахнеш во нив духот на животот, но за што се потребни напори, за кои е потребно време кое е долготрајно во твоето сфаќање. Речено е: „Златно ѕвонче и калинка, златно ѕвонче и калинка нека има на работ од наметката“[2], „И ќе се слуша звукот од неа, кога тој ќе влегува во светилиштето“[3]. Зборот „ефод“[4] (אפוד) доаѓа од зборовите „Каде е вратата овде?“ [5].אי' פה' ד' , бидејќи таму каде што има врата, има и влез, дури и ако е затворен. Во материјалниот свет може да се види врата исто како што може да се види влез, меѓутоа во духовното се гледа само влезот. Тој може да се види само со помош на совршена и чиста верба – тогаш почнува да се гледа и вратата, а во истиот момент се претвора во влез, бидејќи Тој е еден и името Негово е едно [6].

Силата, со помош на која може да се чуе гласот на мудреците во вратите на оваа реалност се нарекува верба, бидејќи таа не се утврдува одеднаш, туку со посредство на воспитание, адаптација и работа. Така се воспитува малото дете, кое на почеток лежи како камен и нема кој да го сврти, освен воспитувачот, со кого тоа расте. Во целина оваа работа се нарекува „наметка“, затоа што е надворешна облека и е над човечкиот разум [7], во кој се сметаат „рабовите“ на садот како место каде што се собира талог и бигор. Во текот на воспитанието човекот се врти натаму-наваму, слично на оној кој ја бара вратата. Во последната секунда од движењето тој е блиску до влезот, но токму тогаш се изморува и се враќа назад. Таквото движење се нарекува „злато“(заг̃а́в – זהב), од зборовите „дај го ова“(зе г̃ав – זֵה הַב), како што пишува светиот Зохар. Движењето се изведува со силата на стремежот и тагата по соединувањето со Создателот, кога човекот се изморува и вели: „Дај го ова! Дај го ова!“, а ѕвонче (паамон – פעמון) се нарекува така, затоа што човекот нема сили за да ја отвори вратата и се враќа назад, поминувајќи го времето во одење наваму-натаму, еден пат (паам – פעם) па втор, трет итн., во барањето на влезот. Додека пак, калинка (римон – רמון)  се нарекува така бидејќи издигнувањето (ромемут – רוממות) над разумот го покрива целиот. Затоа повторно се нарекува „калинка“ бидејќи инаку, не дај Боже, би паднал засекогаш, од причина што „калинка“ е напишано двапати. Во текот на денот голема нечистотија и трепет се собира по работ на наметката, како во својство на „ѕвонче“, така и во својство на „калинка“. Таа се собира околу категоријата „Каде е вратата овде?“ и нема крај...

Создателот така постапил со Своите битија од причина што за разговор треба да се испушти звук, за да се отворат вратите овде, кога ќе влегува во светилиштето, како што е речено: „Ќе се слуша звук од неговата наметка, кога ќе влегува во светилиштето“. Сфати од буквите од овој свет дека само трепетот води до звук. Тоа може да се забележи по жиците од виолина, кои треперат по притисокот врз нив. Токму тоа е звукот и ништо друго. Според истиот принцип секое човечко уво има еластичен дел, кој на медицински јазик се нарекува „ушно тапанче“. Кога нечии усни го протресуваат воздухот создадените звучни бранови доаѓаат до човековото уво и со својот притисок удираат по ушното тапанче, кое поинаку се надразнува од секој удар. Ова е целата надмоќ на битијата од говорно ниво. Благодарение на тоа „положил сè пред нозете негови“[8]. За ова е речено: „Радувајте се во трепет“[9]. А мудреците нè учат: „Каде што е радоста, таму ќе биде и трепетот“[10]. Овие зборови се тешки за разбирање, затоа што би можело да се каже и поедноставно: „Радоста и трепетот ќе бидат заедно“. Меѓутоа мудреците ни укажуваат дека би немало место за радоста без трепетот. Токму за ова и велат: „Таму каде што треба да има радост и веселба, се појавува и трепетот“. Таквата состојба и е место за радоста. Тоа можеш да го видиш кај ѕвончето, чие што јазиче удира по железото и прави звук. Ако ја ставиш раката на железото, звукот веднаш ќе се намали, бидејќи одекот кој се создава од ѕвончето е неговиот трепет. Кога го мрдаш ѕвончето, ако ја ставиш раката врз него и така тоа престане да се мрда, го намалуваш трепетот. Како резултат од тоа, сам по себе звукот се стишува. Сега гледаш што претставуваат звуците – звукот и трепетот се едно исто. Но, сите звуци не се пријатни. Тоа зависи од квалитетот на изворот на звукот, односно трепетот. На пример, звукот на громот предизвикува страв и не му е убав на човековото уво бидејќи трепетот од силата на ударот создава голема моќ, а и траењето е доста долго. Дури и силата на ударот да е помала, овој звук пак би го дразнел слухот заради зголеменото траење. Од друга страна, звукот од виолината е пријатен за увото, бидејќи силата на ударот е пресметана, а времетраењето прецизно се одржува. Меѓутоа, доколку звукот се оддолжи дури и на 64-ти дел од минутата, тоа ќе го намали воодушевувањето од него.

Треба да се знае што претставуваат звуците кога се мисли на зборовите од Создателот. Нивната вредност е што тие бараат голема прецизност во силата на ударот, која се дели на седум нивоа. Исто така, потребна е прецизност и во траењето на звукот за да не се направи грешка дури ни во 64-иот дел од минутата, бидејќи таму стапнува ногата на гордиот [11], како што е речено: [12] „Ќе ги ставиш во трупец нозете мои“ [13]. Затоа знај дека сите ангели се издигаат со песна, а наместо радост, првин се појавува трепет. Така, не секој трепет е добар. Оној, кој трепери пред зборот на Создателот, ги собира сите трепети на местото на радоста, започнувајќи со нив пред неа. За ова е речено: „Ќе се собере вода... на едно место“ [14] – и никако поинаку.

За ова мудреците рекле: „Стоеше виолина над креветот на Давид. На полноќ се крена северен ветер, дувна кон неа и таа почна да свири сама од себе“ [15]. Доколку човекот трепери пред зборот на Создателот – тоа е трепет наместо северниот ветер. Станува збор за „калинка“, а со тоа „домаќинот го крши лебот“. Ноќта се дели според принципот „молитвата одмерува половина“. Затоа тој лежи во креветот. За ова е речено: [16] „Никогаш нема да му се даде на праведникот да се поколеба“[17]. Речено е: „И легна на тоа место“[18]. Во врска со ова, мудреците нè учат: „(Лежи) – има 22 букви“ [20]. Тоа е тас на вагата која држи две букви – двете најоддалечени точки во реалноста пред нас, за што јас пишував во своето писмо. Додека пак, она што е над неговиот кревет е калинка. И бидејќи се отворила точката на дното [21] – Создателот излегува да шета со праведниците во рајската градина [22]. Бидејќи влезот е отворен и светата Шхина ги изговара сите свои песни и воздигања, па затоа виолината на Давид свири сама од себе. Со други зборови, без соединување нема ништо, освен трепетот од северниот ветер. А, доколку ова уште не е јасно, научи ги основите. Од ништо не е оттргната буквата „бет“[23] (ב), со која е создаден светот, освен од буквата „алеф“[24] (א) во зборот „Јас“ (Анохи – אנכי). Ова создава отвор во северниот ветер (во духот) на буквата „бет“. Затоа „од север започнува несреќата“[25], бидејќи тоа е голем отвор. Меѓутоа, „од север ќе дојде злато“[26]. Најпрвин преку ѕвончињата и соединувањето на двете букви овде се открива Создателот. Затоа е потребно да се врати назад целиот трепет на едно место, за да трепери само од зборот на Создателот. Со тоа ги подготвуваме „златното ѕвонче и калинката по работ на наметката“. Така, постепено просторот ќе стане поголем отколку празнината [27], а човекот ќе има трепет пред Создателот, чувствувајќи дека сите грижи на Домаќинот биле наменети само за него [28]. Ќе ги дознае и ќе ги види седумте делови на духот од треперењата, со други зборови, како дополнување кон духот од трепетот пред Создателот – уште шест вида на духот кои се наоѓаат на Машиах на Создателот, како што е речено: „И ќе се спушти врз него духот на Создателот, духот на мудроста и разбирањето, духот на советот и машкоста, духот на знаењето и трепетот пред Создателот“[29].

За последиците од ова мудреците рекле: „Домаќинот го крши лебот“ итн. Со други зборови, иако домаќинот го крши лебот, гостинот го изговара благословот за парчето леб како да е цел леб. А за оној, кој не дај Боже, не го прави тоа, речено е: „Ќе дојдат варвари кај него и ќе го осквернават“[30]. Тоа значи дека тој сè уште не го поправил своето кли. Речено е: „Зарем царица ќе владее со мојот дом?“ [31]. Тој оди таму со дрскост, кога празнината е поголема од просторот со голем срам и бес [32]. Во ова е смислата на пресечената буква „вав“(ו) во зборот „свет“ (шалом – ) во поглавјето за Пинхас [33]. Таа овде стои во празнина која се шири пред неа. Се прекинал поморот [34], бидејќи во светоста Своја го зголемил просторот над празнината. Тогаш се соединиле народот и Моше (Мојсеј), а неговата награда била тоа што Создателот му рекол: „Еве, Јас го склучувам Мојот сојуз на мирот.. Сојуз на вечното свештенослужителство“ [35] – засекогаш, како што е речено во книгата Зохар. Со тоа на Авраам му се разјаснил неговиот спомен за тие настани [36]. Нека не се раководи човекот според делумните пречки пред кои се нашол затоа што така го советува лошиот почеток и ситра ахра. Треба да се раководи само според општите сфаќања. Како што веќе истакнав во доволно јасна мера, сите дејствија на човекот треба да се извршуваат само со намера да се издигне Шхина од правот, од кој се храни праисконската змија. Споменувај си за ова постојано. Што да правам јас со оние кои се колнат и доброволно сакаат да го следат мислењето на мнозинството? [37] На нив им е доволна половичната утеха која ја добиваат во свои раце. За ова луѓето велат: „Заедничката несреќа е половина утеха“. Затоа се задоволуваат со работа заради награда. Но, доколку се издигнат нивните патишта еднаш засекогаш над „десетте педи“ од својата реалност, ќе ја видат вратата бидејќи тоа е ширум отворен влез. И нема да остане повеќе на едно место и едно време од две спротивности, затоа што човекот ќе биде над „десетте педи“.

Речено е: „Ако Тој им се смее на подбивачите, на смирените им дава милост“[38]. Овде ќе наведам една приказна која можеби ќе ја разберете. Царот кој бил голем, добар и сакал да прави само добро имал само една цел – да ги наслади жителите на неговата земја и не барал никаква работа која би ја извршувале за него, туку имал само еден стремеж – да прави добро на народот на неговата земја. Меѓутоа, тој знаел дека постојат различни нивоа во примањето на неговата добрина, во зависност од степенот на љубовта кон него и осознавањето на неговата големина. Посакал посебно да ги наслади во голем степен најдостојните од неговиот народ. Останатиот народ ќе види дека царот не ги скратува наградите на оние кои го сакаат, туку им дава изобилство насладувања кои ги подготвил за нив. Покрај насладувањата, кои широкоградо им ги давал, тие имале посебно насладување од тоа што се чувствувале избрани од целиот народ, а тоа исто така сакал да им го даде на оние кои го сакале. Но, за да се одбрани од барањата на народот и тие, лажејќи или во заблуда, да не говорат дека го сакаат царот и дека наградата им е мала, Царот, бидејќи бил совршен, се чувал и од тоа. Затоа, почнал да измислува начини како да ги оствари своите замисли во целото нивно совршенство, додека не нашол прекрасно средство. Им дал наредба на сите жители на земјата, без исклучок, да работат на неговите работи во текот на цела една година. За тоа одвоил едно место во својот дворец, посебно нагласувајќи дека е забрането да се работи надвор од тоа определено место бидејќи не треба така, а и царот не го сака тоа. Нивната награда се наоѓала на местото на работата, каде што им подготвил големи трпези со најразлични јадења, какви што постојат во светот, во огромна количина. По завршувањето на една година од работата, тој ќе ги повика сите на својата царска маса и тие ќе седнат пред него, први во неговото царство. Тој повик бил разгласен насекаде. Сите како еден дошле во градот на царот, опкружени со војска и ѕид. Биле затворени таму во текот на договорениот рок и почнале да работат. Сите мислеле дека царот ќе стави контролори на работата за да знае кој работи, а кој не. Меѓутоа, царот се сокрил и немало никакви контролори. Секој можел да прави што мисли дека треба да прави. Така им се чинело.

Тие не знаеле за чудесниот изум, кој ги покривал со невкусен прашок сите јадења. И обратно – сè било покриено со лековит прашок на местото каде што работеле. Всушност, тоа било контролата. Оние кои биле верни и го сакале вистински, без оглед на тоа што немало контрола на местото на работата, секогаш точно се придржувале до наредбите на царот, затоа што го сакале и му биле предани, па исполнувале сè што им било наложено. Исто така, се обидувале да работат на точно определеното место. Се разбира, сам по себе во нивните тела влегувал лековитиот прашок. Кога доаѓало време да се пробаат јадењата, ги пробувале и чувствувале во нив илјадници разни вкусови – никогаш порано не знаеле за таквите вкусови и таквата сласт. Затоа го фалеле и воспевале царот, бидејќи на неговата маса, која била над сите пофалби, тие седеле и јаделе. Но оние ниските, кои не ја сфатиле целата големина на царот и дека треба да го сакаат предано и верно, тие кога виделе дека нема контролори, не ги исполнувале наредбите на царот, како што требало, не се држеле до местото назначено за нивната работа и секој работел онаму каде што му се чинело подобро.

Кога дошло времето за јадење и кога почнале да јадат, го почувствувале горчливиот вкус од прашокот. Почнале да се караат и да зборуваат невнимателно за царот и неговата маса, затоа што им подготвил таква награда за нивните напори. Во нивните очи царот станал најголем лажливец бидејќи, наместо вкусни јадења, им подготвил горчливи и пресолени. Затоа почнале да бараат некаква храна надвор од градот, за да ја задоволат својата глад, со што ги зголемиле своите несреќи, бидејќи нивната работа се удвоила. Не можеле да се заситат на царската маса која била пред нив. Наравоучението е што Тора е составена од два дела. Едниот дел е даден под залог на Создателот – на пример заповедите за тфилин [39], шофар [40], учењето на Тора, а другиот дел под залог на битијата – на пример заповедите за разбојништво, за спасување на животот, крадење, лажење, беспрекорност итн. Тој дел, кој се однесува на меѓусебните односи на луѓето, претставува вистинска работа. Додека пак, делот кој се однесува на меѓусебните односи на човекот и Создателот, претставува награда и наслади, поставени на царската маса. Меѓутоа, „Создателот створил сè за оној кој Го почитува“[41]. „Створил“ значи дека и делот, кој е даден под залог на битијата, треба да се оствари на царското место, за да „се издигне Шхина од правот“. Во оваа работа има лековит прашок за смртоносниот отров, кој стои меѓу човекот и Создателот. Во ова е смислата на зборовите: „на смирените им дава милост“. Станува збор за Тора и заповедите кои ги определуваат меѓусебните односи меѓу луѓето, но исто така и меѓусебните односи на човекот и Создателот. „На оние кои Ме сакаат и кои ги извршуваат заповедите Мои“ [42] – за да ги доведе на работа исклучиво на назначеното место, по што тие ќе добијат привлечност од Светоста. „Во земјата своја двојно ќе наследат“[43], бидејќи освен тоа што не работат под притисокот на залогот во битијата, тие се наоѓаат во насладување секој ден, доживувајќи привлекување од Создателот.

Меѓутоа, „на подбивачите Тој се им се смее“. Велат дека масата на Создателот е осквернавена [44], бидејќи не дај Боже, ја чувствуваат Светоста како подбив. Во таков случај, грешниците не добиваат корист од своите гревови, а штом е така, кој ќе може да загуби нешто, дури и ако во моментот на надеж мислат како да се насладат себеси.

Јехуда Лејб

[1] Расправа Брахо́т, 46:1. Станува збор за дејствија кои се извршуваат пред трпезата.

[2] Тора, Шемо́т, 28:34.

[3] Тора, Шемо́т, 28:35. „Таа ќе биде врз Арон за време на служењето и ќе се слуша гласот од неа, кога тој ќе влегува во светилиштето, за да се појави пред Бога и кога ќе излегува, нема да умре“.

[4] Дел од светите одежди на Арон. Погледни Тора, Шемот, 28:4. „И еве ги одеждите, кои тие ги прават: хошен и ефод, наметка и карирано палто, чалма и појас; тие ќе ги направат светите одежди на Арон, братот твој и на синовите негови за да Ми служат на Мене“.

[5] אָיֶה פֹּה דֶלֶת

[6] Пророци, Захарија, 14:9. „Ќе биде Создателот Цар на целата земја, а на тој ден Создателот ќе биде единствен и името Негово единствено“.

[7] На хебрејски зборовите „наметка“ (мэи́л – מעיל) и „над“ (лема́ла – למעלה) се со еден корен.

[8] Писанија, Псалми, 8:7. „Ти го направи владетел на битијата со рацете Твои, стави сè пред нозете негови“.

[9] Писанија, Псалми, 2:11. „Служете Му на Создателот во страв и радувајте се во трепет“.  

[10] Расправа Јома́, 4:2.

[11] Писанија, Псалми, 36:12. „Да не ме настапи ногата на гордиот и раката на нечестивиот да не ме прогони“.

[12] Писанија, Јов, 13:27. „Ќе ги ставиш во трупец нозете мои и ќе ги вардиш сите мои патишта и ќе ги пронајдеш трагите од нозете мои“.

[13] Бројната вредност на зборот „трупец“ (סד) е еднаква на 64.

[14] Тора, Берешит, 1:9. „И рече Создателот: Нека се собере водата под небото на едно место и ќе се појави копното“. И така се случи.  

[15] Расправа Брахо́т, 3:2.

[16] Писанија, Псалми, 55:23. „Стави ја врз Создателот тешкотијата твоја и Тој ќе те поддржи и никогаш нема да му даде на праведникот да се поколеба“.

[17] На хебрејски зборовите „кревет“ (мита́ – מִּטָה) и „поколеба“ (мот – מוֹט) се со еден корен.

[18] Тора, Берешит, 28:11. „И излезе Јаков од Беер-Шева и тргна во Харан. Се најде на едно место, каде што остана да преноќи, затоа што сонцето зајде, па зеде неколку камења кои беа таму, направи од нив перница и легна на тоа место“.

[19] Поправања Зохар, 18, стр. 34:2.

[20] Зборот „лежи“ (יִשְכָּב) се дели на два дела: „има 22“(יֵש כ"ב). Во хебрејската азбука има 22 букви. Скратувањето כ"ב пак, се дели на два дела: „тас на вага“ (каф – כָּף) и „2“.

[21] Зборовите „долу“(ма́та – מָטָה) и „кревет“(мита́ – מִּטָה) се пишуваат исто.

[22] Тора, Берешит, 3:8. „И слушнаа како гласот на Создателот се шири по градината во насока на залезот на сонцето, па се сокри Адам со жената своја меѓу дрвјата во градината“. Тора, Ваикра, 26:12. „Ќе одам меѓу вас и ќе бидам вашиот Создател, а вие ќе бидете Мојот народ“. Рабин Ба́хје: „Создателот ќе шета со праведниците во рајската градина, а славата Негова е меѓу нив“.

[23] Првата буква од Тора, втора од азбуката.

[24] Првата буква од азбуката.  

[25] Пророци, Јермијау, 1:14. „Словото на Создателот ми беше кажано по втор пат: „Што гледаш?“, а јас реков: „Гледам котел кој врие, свртен на север“. И ми рече Создателот: „Од север ќе почне несреќата за сите жители на оваа земја“.

[26] Писанија, Јов, 37:22. „Сега не се гледа светлината. Таа е силна на небесата, кога ќе се зададе ветрот и ќе ги расчисти (облаците). Од север ќе дојде злато, страшната убавина на Создателот“.

[27] Погледни расправа Ируви́н, 16:1.

[28] Погледни расправа Брахо́т, 58:1.

[29] Пророци, Јешајау, 11:2. „Ќе излезе гранче од стеблото на Ишај и ќе даде плодови пребегани од неговите корења. Врз него ќе се спушти духот на Создателот, духот на мудроста (Хохма́) и разбирањето (Бина́) духот на советот (Еца́) и машкоста (Гвура́), духот на знаењата (Да́ат) и трепетот пред Создателот“. Вкупно шест видови на духот, освен трепетот пред Создателот.

[30] Пророци, Јехезкел, 7:22. „Ќе го свртам лицето Мое од нив и ќе го осквернават скриеното Мое место, ќе влезат варвари и ќе го осквернават“.

[31] Писанија, Естер, 7:8. „Во гневот свој се крена од пир царот и излезе во градината околу дворецот, а Аман почна да ја моли царицата Естер за животот свој, бидејќи виде дека царот одлучи за неговата зла судбина. Кога се врати царот од градината на пирот, Аман беше во ложата кај Естер. Царот рече: „Зарем царица ќе владее во мојот дом?“. Овие зборови се слушнаа од устата на царот и го покрија лицето на Аман“.

[32] Погледни Писанија, Естер, 1:18.

[33] Погледни Тора, Бамидбар, 25:12. „Создателот му се обрати на Моше: Пинхас, синот на Елијазар, синот на Арон-Коен, го оттргна гневот Мој од синовите на Израел и Јас не ги истребив синовите на Израел во гневот Мој. Затоа речи: еве, Јас го склучувам со нив Мојот сојуз на мирот“.

[34] Тора, Бамидбар, 17:13. „Дојдоа Моше и Арон во шаторот на откровението. И Создателот рече, обраќајќи му се на Моше: „Тргнете се од оваа група и Јас веднаш ќе ги уништам“. Тие паднаа ничкум. Моше му рече на Арон: „Земи лопатка и стави во неа оган од жртвеникот и стави миризлива смеса и однеси ја побргу кај групата и искупи ги, бидејќи се прелева бесот на Создателот, започна поморот“. Арон направил како што рекол Моше и отрчал во групата, а еве, поморот започнал. Ја ставил миризливата смеса и го искупи народот. Тој застана меѓу мртвите и живите и поморот се прекина“.

[35] Тора, Бамидбар, 25:12. „Затоа речи: еве, Јас го склучувам со нив Мојот сојуз на мирот. Тој ќе му биде на него и на неговото потомство сојуз на вечно свештенослужење затоа што тој ја искупил вината на синовите на Израел“.

[36] Тора, Шемот, 17:14. „И му рече Создателот на Моше: „Запиши го ова сеќавање во книга и кажи му на Јешуа дека сосема ќе го уништам споменот за Амалејк под небесата“.

[37] Тора, Шемот, 23:2. „Не го следи мнозинството во злото и не зборувај за тужба, искривувајќи го законот само за да се придружиш на мнозинството“.

[38] Писанија, Мишлеј, 3:34.

[39] Две црни кожени кутивчиња со стихови од Тора, врзани за раката и главата на возрасен маж за време на утринската молитва.

[40] Рог од животно, во кој се труби на празникот Рош ХаШана́ (еврејска нова година).

[41] Писанија, Мишлеј, 16:4.

[42] Тора, Шемот, 20:6. „Кој им дава милост на илјадници поколенија кои Ме сакаат Мене и кои се придржуваат до Моите заповеди“.

[43] Пророци, Јешајау, 61:7. „Наместо да се срамат, ќе се радуваат на својот дел, бидејќи во земјата своја двојно ќе наследат, па радоста нивна ќе им биде вечна“.

[44] Пророци, Малахи, 1:12. „Вие Го сквернавите, мислејќи: масата на Создателот е осквернавена, а плодот Негов е презрена храна“.