29-ти од месецот Тевет 5717 г. (1957), Манчестер
На моите пријатели...
Го прочитав вашето писмо од месецот Тевет и ќе ви одговорам кратко и јасно. Јас веќе ви пишав дека постои категорија „засладени судови“ (диним мемутаким). Ова треба да се сфати при подготовката за влегување во дворците на Создателот. Понекогаш се случува човек да се чувствува во понижена состојба, како да нема ни Тора ни работа, па го обземаат суетни мисли од светот итн. Тогаш доаѓа во очај и си мисли: „Мене не ми е прецизно кажано: „Јас сум создаден да Му служам на мојот Господар“ (Талмуд, расправа Кидушин, 82:1). Ова се однесува на луѓето со висок елан, кои од раѓање имаат добри и добронамерни својства, расудување и желба вредно да ја учат Тора. Цело време во текот на животот нивниот разум и срце работат со Тора и со неопходната работа.
Од друга страна, ако се земе таков човек, како јас, тогаш моето место е во штала. Речено е: „Ова не е празен збор за вас, бидејќи тоа е вашиот живот и вашата долговечност“ (Тора, Дварим, 32:47) – и тоа не е речено за мене“. Но, понекогаш се случува засладување за време на пониженоста, кога човекот се буди и осознава: „Јас не знаев дека до таков степен сум во суетата на времето, испуштајќи ја целта од видот, за која треба да одговарам. Во песната се вели: „Ќе се прослави во мене бидејќи ме посакува“ – и јас треба да мислам така затоа што сите синови на Израел имаат „улога во идниот свет“. Речено е: „Застана и ја сокри Светлината на идните праведници“ (Талмуд, расправа Хагига). И сега, кога јас сум далеку од сето тоа, не треба да очајувам, туку треба да бидам уверен во Создателот, бидејќи Тој ги слуша молитвите од сите усти и дури ако мојата уста не го зборува она што треба, секако тринаесетте својства на милосрдието ќе се разбудат и врз мене. Од денес па понатаму се надевам дека ќе одам напред, иако не еднаш сум зборувал така, а на крај како претходно сум останувал во својата нискост“.
Така, човекот одговара дека постои категоријата „свет-година-душа“. Овие три параметри треба да се обединат во едно време, на едно место и во една душа. Затоа човекот вели дека сега е дојдено времето да се излезе од најразличните лоши состојби. „На оној кој дошол да се прочисти му помагаат“. Тој веднаш почнува да работи со голема упорност и сила. За време на „внатрешните преговори“ човекот не доживува страдања од пониженоста, гледајќи дека сите денови од животот бил толку презрен, туку напротив – за време на „внатрешните преговори“ тој доживува пријатни чувства и душевен подем бидејќи сега му свети величието со кое што подоцна ќе се удостои. Тоа значи дека опкружувачката Светлина му свети од далеку. Иако тој сега е далеку од царските дворци, односно сè уште не се удостоил да ги прочисти своите келим со намера заради небесата, во секој случај тој има мало светење од Светлината која подоцна се наметнува во него. Излегува дека оваа ниска состојба во него не предизвикува страдања, туку напротив, човекот чувствува задоволство. Токму ова се нарекува „засладување на судовите“. Со други зборови, тековната состојба и не му изгледа толку лоша. Сето тоа се случува бидејќи човекот не погледнува назад, во минатото, туку гледа напред, односно во Светлината која ќе ја добие подоцна. На тој начин се соединува со Создателот преку опкружувачката Светлина.
Меѓутоа, во двете опишани состојби погоре на човекот сепак му е тешко да се здобие со способност да суди и да си разјасни која од овие состојби треба да ја земе како оружје. Како по правило, доколку човекот сè уште не се обучил по пат на работата, тој е сличен на сенка. Понекогаш одозгора му се покажува состојбата на очај, а понекогаш засладување на пониженоста. Но, на еден или на друг начин, ако човекот не може да избере за себе што да земе, секако не треба да верува дека состојбата на очај е вистинската. Сепак, треба да рече дека сè уште не е обучен за работата и се наоѓа во лулка, што го префрла одозгора од една во друга состојба. Ако пак човекот падне во првата состојба, во очај, тогаш тој навистина е мртов. Понекогаш човекот сам себе се убива, заминувајќи на местото на заборавот и носејќи си опасност. Како по правило, сличната состојба се предизвикува од опкружувањето и се нарекува „смрт“. За таквиот човек е речено: „слободен меѓу мртовците“ (Псалми, 88:6). Бидејќи човекот е мртов, тој се ослободува од заповедите, затоа што сите заповеди кои ги добил од учителите, не донеле никаква корист, па затоа тој повеќе нема никаква потреба да се придржува до нив.
Советот овде е само еден: да се врати во опкружување на живите луѓе, односно кај оние кои уште се придржуваат до заповедите, добиени од учителите. Вистина, во таква состојба човекот нема сили да поверува дека во неговата заедница постојат луѓе кои спаѓаат во категоријата „живи“. На него му се чини дека светот се стемнил и каде и да погледне, гледа само бездушни тела. Само во едно може да вложи напори и да види дали сепак неговата заедница се придржува до заповедите на учителите. Но, понекогаш и тоа не му даваат да го види. Тогаш открива пред себе итрец и повеќе не може да се лаже дека оди на правиот пат. Бидејќи гледа дека неговите дела се несакани, доживува страшни маки, додека членовите на заедницата не ја гледаат својата вистинска состојба или пак немаат време за да го видат својот презир, па затоа со мирно срце си живеат спокоен живот. За разлика од тоа, живеејќи во страдања, човекот понекогаш настојува да добие наслада од суетниот живот на овој свет, меѓутоа ни тоа не може да му даде душевно задоволство. Иако гледа дека другите му се насладуваат на животот, чудејќи се притоа зошто самиот тој е осуден на таква судбина и не може да добие од животот душевно задоволство како другите.
Човек оди по улица и гледа на луѓето кои поминуваат покрај него: еден брза на работа, друг по она што му треба за бизнисот, трет на собир, а на ниедно лице не се забележливи траги од маките и страдањата, сите се весели и радосни. „Зошто токму јас сум без почит и без добивка и не гледам доволен повод за насладување? Дури и оние, чија што материјална положба е полоша отколку мојата, не доживуваат страдања за да престанат да се задоволуваат од животот. Само јас во животот гледам малку смисол и во ниедно материјално задоволство не наоѓам доволно уживање. Вистина, не велам дека ако материјалните задоволства не се толку слатки како што сакам, тогаш може да се откажам од нив, затоа што ни ситната паричка, која не вреди ништо, не е пријатно да се фрли. Меѓутоа ме вознемирува прашањето: зошто јас, за разлика од другите околу мене, не доживувам такви големи насладувања, кои би предизвикале толку големо задоволство кај мене?“.
Да си го претставиме ова во вид на скица и да речеме дека материјалните наслади прават 40 проценти од целото насладување. Во таков случај, тие можат да ги задоволат оние на кои им се доволни четириесет проценти. Меѓутоа, ако на човекот му се даде да го почувствува вкусот на духовните насладувања, кои достигнуваат 60 процентно ниво, тогаш на него ќе му биде тешко да се навикне на „јадењата“ во кои нема повеќе од 40 проценти. Еве зошто сите се весели и радосни, додека тој живее во страдања – бидејќи тој има потреба од 60 процентни насладувања. Меѓутоа, како што е речено погоре, тој не отфрла никакво насладување, па нека биде тоа и од еден процент. Затоа „ненаситникот се лути“. Иако ги добива истите насладувања како и другите, сепак се лути, сакајќи да го добие тоа 60-процентно насладување, на чиј што духовен вкус се навикнал.
Меѓутоа, во материјалното првин е невозможно насладувањето со ништо, освен со тенко светење, како што е речено во светиот Зохар. Станува збор за скратено насладување и затоа, човекот нека е и мртов и нека го изгубил и вкусот на духовниот живот, меѓутоа, спомнувајќи си дека навикнал да го чувствува вкусот на насладувањата кои го надминуваат материјалното, тој доживува страдања и го губи душевното задоволство. За ова е речено: „Црвот (рима) за мртвиот е она што е иглата за живото месо“ (Талмуд, расправа Шабат, 13:2). Со други зборови, кога човекот е мртов и си спомнува за вкусот на насладувањата, предизвикан од душевниот подем (рима) – тоа за него е како игла за живо месо. Кога бил жив, целото негово насладување се состоело само во Тора и работата. Го чувствувал вкусот од самопожртвуваната работа заради причинување задоволство на својот Создател. Доколку, не дај Боже, кај него се пробудил некој грев, односно страст на желбата за насладување – од тоа доживувал страдања. Тоа значи „игла“, грев (махат – хет) во живото месо, кога бил соединет со животот. А сега, спомнувајќи си за подемот, тој се наоѓа во својство на мртов и исто така доживува страдања.
Меѓутоа, има правило: меморијата на мртвиот исто така се брише од срцето. Поинаку кажано, човекот заборава дека некогаш живеел, а сега се наоѓа во состојба на смрт. Тогаш влегуваме во потокот на животот, во вродената заедница во целина и повеќе не страдаме од таквиот живот. Доаѓаме до тоа да заборавиме на сè и достигнуваме состојба која се нарекува „слободен меѓу мртвите“. Човекот станува ослободен од сите заповеди добиени од учителите и доаѓа до заборавање: тој заборава дури дека некогаш извршувал некоја работа. На него му се чини дека во тековната состојба се наоѓа целиот свој живот. Заборава дури и да направи пресметка, едноставно предавајќи се на текот во кој се наоѓа целиот свет. Одовде следува дека неколку состојби се менуваат една со друга, пред да успееме да дојдеме до изворот на животот, кој е животворен за сите души.
1. Човекот заборава да направи каква било пресметка за својата тековна состојба.
2. Прави пресметка со самиот себе, гледа дека е мртов, си спомнува за времето на подемот и тогаш го чувствува животот во страдања, слично на игла, грев, во живо месо. Но, пак доаѓа во очај!
3. Прави пресметка и гледа дека е мртов, меѓутоа му свети светлината на увереноста, се зацврстува и прифаќа обврска дека од тој момент понатаму ќе оди по патиштата на работата во категоријата на засладување.
4. Човекот работи над заповедите со разум, а срцето работи според степенот на возможност, по принципот: „сè што е во твоите раце и сили да го направиш – направи го“. Тогаш човекот чувствува вкус во учењето кабала иако не ја разбира суштината на духовните работи. На еден или на друг начин, учењето му свети со Светлина која се крие во Тора и човекот го чувствува вкусот во работата над знаењата, но исто така и својата оддалеченост, предизвикана од желбата за наслада. Тој се стреми само кон работата за давање, додека Создателот не се сожали на него и не му го каже словото на светот. Како што рече мојот татко и учител: „Ќе слушнам што ќе рече Бог, бидејќи ќе го каже словото на светот на Својот народ и на Своите приврзаници, само тие да не се вратат кон глупоста“ (погледни Псалми 85:9).
И навистина, овде треба да се појасни тешко и сериозно прашање. Ние сме се удостоиле да го слушаме словото на живиот Создател од устата на Ари, а исто така и од мојот татко и учител и видовме дека ништо не е сокриено од него. Секој пат, удостојувајќи се да се поклониме пред него со срце и душа, самите ние чувствувавме дека се наоѓаме во духовен простор, кој е над сите суети од овој свет. Како се случи да останеме во оваа состојба, секој на своето ниво? Затоа што секој од нас требаше да се најде на повисоко ниво од сегашното.
Ова прашање е откриено во Тора. Јас ви го протолкував расказот за излезот на народот на Израел од власта на фараонот и објаснив зошто, посакувајќи да ги изнесе Израел од Египет, Создателот барал согласност од фараонот. Зарем Тој не е семоќен? Објаснив дека „фараонот“ е тело, а телото треба да Го сака Создателот со целото срце итн. Меѓутоа, љубовта со изнуда е невозможна, па затоа треба да се праша: ако е познато дека работата треба да се одвива над знаењата, зошто тогаш Создателот му давал знаци на фараонот? Исто така, неразбирливи се зборовите: „Јас го направив неговото срце посурово за да ги направи тие Мои знаци во неговата околина“ (погледни Тора, Шмот, 10:1). Се поставува прашањето: зарем во таков случај Тој не му ја одзел можноста за избор на фараонот? Зарем е малку тоа што срцето на човекот од младоста е порочно, па Создателот секој пат го правел сè посурово. Значи човекот нема ни најмала можност да го избере доброто и да презре злото?
Ова ќе го сфатиме од тоа што ни го кажа мојот татко и учител. Основа на нашата работа треба да биде намерата за давање, меѓутоа во случајот со знаците станува тешко да се работи со намера лишма. Најважно, ако има прашање „Кој“ (буква מי, „ми“) – се појавува можност за соединување со категоријата „овие“ (буква אלה, „еле“). Благодарение на овие два фактори се открива името на Создателот („Елоким“,אלקים), бидејќи „еле“ без „ми“ не постои, како што е објаснето во Предговорот на коментарот Сулам за книгата Зохар. Најважно е да се откријат буквите на Тора, затоа што „простакот е безбожен“ и потребен е токму приврзаник на Тора, инаку излегува дека „оној кој ја дава својата ќерка за простак е како да ја става во устата на лавот“ (погледни Талмуд, расправа Псахим, 49:2). Со други зборови, смртта е неизбежна ако тој не е приврзаник на Тора, а Тора е категорија на средната линија и во себе вклучува два фактори: „ми“ и „еле“, кои заедно го даваат името на Создателот „Елоким“.
Соодветно на ова, ако човекот пристапува кон вистинската работа и почнува да чувствува вкус во неа – тогаш има можност да се сопне од аспект на желбата за насладување. Со други зборови, тој веќе има основа за работа со Тора и заповедите бидејќи во тоа чувствува поистенчен вкус отколку во сите суети на овој свет. Како последица од тоа, тој повеќе нема потреба од категоријата верба над знаењата затоа што чувството на наслада само по себе значи неоспорен знак дека вреди да се биде работник на Создателот. Ако на човекот не му се даде вкус за работата, тој нема да може да продолжи со неа затоа што е тешко веднаш да почне со работа над знаењата – почнуваме со ло-лишма, а потоа доаѓаме до лишма. Редот овде е ист како кога детето се учи да оди: го држат за раце и го водат, а кога почнува да оди, го пуштаат. На почеток тоа паѓа и пак го придржуваат, па пак паѓа – таков е редот, додека не се научи да оди без никаква поддршка. Тогаш човекот може да работи лишма и со удостојувањето на изобилието, веќе знае како да се однесува за да биде во состојба на давање иако сега тој обилно прима затоа што е приврзаник на Тора. Со други зборови, постојано работел со Тора за да знае како да се однесува и целата негова намера да биде за небесата. Тогаш започнува периодот кога му се откриваат тајните на Тора, чија што суштина е „изобилство кое се излива врз работниците на Создателот“.
Од гореспоменатото сфаќаме што значи „сурово срце“, кое Создателот му го ветил на Моше. После сите чудеса и зачудувачки работи, дури и ако добиеме некакво осознание за величието на она што се однесува како на подемот на духот, така и на откривањето на Тора, за време на дејствието нека доживееме големо и силно воодушевување од ова, додека не одлучиме дека нема никој освен Него и дека издигнувањето вреди само за да Му служиме на Создателот, но истовремено не треба да мислиме дека со тоа ќе се испразни местото за работа во однос на што човекот треба да открие бидејќи сега тој се поклонува пред учителите, а за него нема можност за избор.
Во однос на тоа што човекот треба да избере, Создателот ветил: „Јас можам да направам така што реалноста нема да те разбере“. Создателот испраќа „сурово срце“, но после сите знаци и откривања на човекот, тој сега заборава на сè и треба одново да ја започне својата работа. Може ќе прашаш: зошто се сите тие знаци, ако човекот ги заборава? Меѓутоа, периодот на знаците покажува дека вреди да се биде работник на Создателот. Тоа се нарекува поддршка и доаѓа не како помош од човекот, туку како помош од Оној кој го поддржува тоа. Но, заедно со тоа човекот се учи да се движи, како што е опишано погоре во примерот со детето. Затоа ние сме се удостоиле да го слушаме словото на живиот Создател од устата на Шхина, која зборува преку грлото на мојот татко и учител. Во секој случај, изборот останува зад нас и дури и да ни открил многу идеи, тоа е направено само за да нè насочи и ние да можеме да одиме без поддршка. Затоа при секое отворање на Тора, кое тој го правеше пред нас, при чувство на душевен подем и цврста увереност дека треба да се посветиме себеси само во работата за доброто на Создателот, тогаш доаѓа „суровото срце“, како што е речено: „Јас го направив неговото срце сурово“. Целта на ова е потоа да ни се појави можност на избор од своја страна, бидејќи тоа и се нарекува напори без поддршка, затоа што намерата на Создателот била да нè доведе до посакуваното совршенство, па затоа секој останал во таква состојба, која нема да одговора на неговиот ученик.
Ние треба да се зацврстиме според она што го реков во моето претходно писмо: нашиот прататко Јаков не умрел. Со други зборови, својството на вистината живее и постои засекогаш. И нека се остварат зборовите: „Не се плаши робу Мој, Јаков – рекол Создателот – и не плаши се Израел, бидејќи Јас ќе те спасам оддалеку и потомството твое од земјата на нивното заробеништво“ (Пророци, Јермијау, 30:10). Дури и ако сме предалеку, спасот од Создателот доаѓа за миг и ќе се удостоиме да дојдеме до вистината, односно да Му причиниме задоволство на својот Создател, да биде Неговата волја.
Твојот пријател, Барух Шалом ХаЛеви Ашлаг, син на својот татко и учител Баал ХаСулам
* Писмото број 28 во изданието од 1998 г. се наоѓа под број 3
