Слушнав од мојот татко и учител, на 3-ти Шеват (31-ви јануари 1941 г.)

Во главата „Излез“ се вели дека Евреите во Египет изградиле за фараонот сиромашни градови – Питом и Рамзес. Но зошто тогаш на друго место е речено дека тоа биле раскошни градови? Сепак „сиромаштија“ значи беда и мизерија, а исто така и опасност (сиромаштијата и опасноста одат заедно).

Треба да сфатиме што значи кога пра-таткото Авраам го прашал Создателот: „Каде е увереноста дека моите потомци ќе ја наследат големата земја?“ (поглавје „Лех Леха“) на што Создателот одговорил: „Знај дека твоите потомци ќе бидат во прогон – ќе страдаат во ропство и ќе бидат понижувани 400 години“.

Како да се сфати тоа што Авраам сакал да биде уверен за иднината на своите деца, а Создателот не му ветил ништо за нив освен прогонот? Меѓутоа, Авраам како да се успокоил од таквиот одговор.

Сепак гледаме дека кога Авраам спорел со Создателот за жителите на Содома, тој спор долго траел и тој секој пат велел: „А можеби...“. Овде пак, кога Создателот рекол дека неговите потомци ќе бидат во прогон, тој се задоволил со таквиот одговор и немал никакви забелешки и го прифатил тоа како ветување за наследувањето на земјата. Тој одговор треба да се разбере, а исто така и зошто е речено дека Фараонот ги доближил Евреите кон Создателот. Како е можно тоа – закоравениот грешник, Фараонот, да посака да ги доближи Евреите до Создателот?

Мудреците рекле дека во иднина, на крајот од поправањето на целото битие, Создателот ќе го донесе лошиот почеток на човекот (ецер ра) и ќе го уништи пред очите на праведниците и грешниците. Лошиот почеток на човекот на праведниците им се чини голем и силен, како голема планина, а на грешниците – како тенка нишка. Ќе плачат и едните и другите. Праведниците ќе извикуваат: „Како сме можеле да надминеме толку висока планина!“, а грешниците: „Како не сме успеале да надминеме толку тенка нишка?!“ (Расправа Сука 52).

Искажаното предизвикува непрекинати прашања:

1. Доколку е уништен лошиот почеток на човекот, од каде сè уште постојат грешници?

2. Зошто плачат праведниците, кога тие, напротив, треба да се радуваат?

3. Како може истовремено да постојат две спротивни мислења за лошиот почеток на човекот – од огромна планина до тенка нишка, ако станува збор за состојба на целосно поправање на лошиот почеток на човекот. Кога вистината му станува јасна на секого?

Во Талмудот е речено дека лошиот почеток на човекот отпрвин му се чини како тенка пајажина, а потоа како јаже од селска кола. Како што е речено: „Тешко вам, кои влечете грев со јажиња од лаги и вина, како јажиња од двоколка“.

Треба да се знае дека духовната работа која ни е дадена од Создателот, се гради на принципот на верба над знаењата. Тоа не е затоа што ние не сме способни за повеќе и сме принудени сè да прифаќаме со верба. Иако овој принцип ни изгледа понижувачки и непотребен, и човекот се надева дека некогаш ќе може да се ослободи од вербата над знаењата, всушност тоа е многу високо и важно духовно ниво, бесконечно возвишено. Тоа ни се чини ниско само во силата на нашиот егоизам. Егоистичката желба е составена од „глава“ и „тело“. „Главата“ е знаењето, а „телото“ – примањето. Затоа сè што е спротивно на знаењето ние го чувствуваме како ниско и животинско.

Оттука го сфаќаме прашањето на Авраам до Создателот: „Каде е увереноста дека моите потомци ќе ја добијат Светата земја (односно ќе влезат во духовниот свет)?“. Како ќе можат тие да ја прифатат вербата, ако тоа е против нивните знаења? Кој има сила да оди против (над) знаењата? И како тогаш ќе добијат Светлина од вербата, од која зависи достигнувањето на духовно совршенство?

На тоа Создателот му одговорил: „Знај дека твоите потомци ќе бидат во прогон“. Значи, Создателот му објаснува на Авраам дека тој уште од порано ја подготвил нечистата сила, подлиот и лош почеток на човекот – Фараонот, Царот Египетски. Зборот „фараон“ (паро) е од истите букви како и „тил“ (ореф), а Египет (миц-раим) може да се прочита како „мецер-јам“ (морски проток). Исто како што пишува и Ари во книгата „Вратата на намери“ во поглавјето за празникот Песах. Тоа е дека „фараонот“ се прилепува за човекот, за неговиот „тил“ и впива во себе сè што е добро, што се спушта одозгора кон човекот, така што му поставува прашање на човекот: „Кој е Создателот, зошто јас морам да ги слушам Неговите гласови?“. Човекот го слуша тоа прашање во себе како свое, и откако ќе го слушне веднаш паѓа под власта на Фараонот, лошиот, егоистичкиот почеток на човекот, за што е речено: „Не се поклонувајте на други богови“. Меѓутоа, со самото тоа обраќање, со тоа едно прашање, ние ја прекршуваме забраната: „Не се поклонувајте...“.

Егоистичките желби на човекот, наречени Фараон, сакаат да ја впијат Светлината од желбите за давање и затоа е речено дека Фараонот ги доближил синовите на Израел кон Создателот. Но, како е можно нечистите сили да помогнат да се добие светост, кога тие треба да го оддалечуваат човекот од Создателот?

Книгата Зохар објаснува дека токму така се прави скриениот грев, како удар од змија која веднаш ја крие главата во своето тело. Тоа е скриен грев во кој е вклучена силата на змијата која ги каснува луѓето и носи смрт во светот додека е во полна сила и невозможно е таа да се спречи – како змија која го каснува човекот и истиот момент ја крие својата глава во телото, со што е невозможно да се убие.

Во Зохарот исто така е запишано дека некогаш змијата ја наведнува главата и удира со својот опаш. Значи, му овозможува на човекот да ја прими во себе тежината на вербата, која се нарекува верба над знаењата, што го означува „наведнувањето на главата“. Но, притоа „удира со опашот“. „Опаш“ значи „резултат“. Тоа значи дека таа ја наведнува главата само за да добие потоа сè за свое насладување. Отпрвин таа му дава дозвола на човекот да ја прими во себе вербата, но само за да земе потоа сè под своја власт затоа што клипата знае дека не постои поинаков начин да се прими Светлина освен со помош на Светоста.

Во ова всушност се крие смислата на искажаното дека Фараонот ги доближил синовите на Израел (оние кои посакуваат духовно да се издигнат) кон Создателот, за потоа да ги земе сите нив под своја власт. За ова пишува и Ари, дека Фараонот ја задржал целата Виша Светлина која се спуштала кон пониските и земал сè за сопствено насладување.

Во ова е смислата на зборовите: „И изградија сиромашни градови“, кои биле сиромашни токму за Израел, бидејќи колку и да вложувале напори во прогонот, Фараонот земал сè за себе, а народот на Израел останувал сиромашен. Во зборот „сиромашен“ постои и друго значење – зборот „опасност“. Бидејќи се почувствувале дека се во голема опасност, дека може да останат во таква состојба целиот свој живот. Но за Фараонот работата на Израел била плодотворна, како што е речено, дека градовите Питом и Рамзес биле убави и раскошни. Затоа е речено дека тие изградиле сиромашни градови – Питом и Рамзес – за Израел, а за Фараонот – прекрасните градови Питом и Рамзес, затоа што сè што било заработено од Израел, паѓало во нечистите сили, во клипот. Израел не виделе ништо добро од својата работа.

Кога синовите на Израел ги зголемиле своите напори во Светоста, во вербата и давањето, како последица од нивните напори, им се појавило духовното. Меѓутоа, откако паднале до знаењата и примањето, веднаш паднале и под власта на нечистите желби на Фараонот. Тогаш дошле до крајната одлука, дека ропството треба да биде само во форма на верба над знаењата и давање.

Но, виделе дека немаат сили самостојно да излезат од власта на Фараонот. Затоа е речено: „И крикнаа синовите на Израел од работа“, затоа што се исплашиле дека може засекогаш да останат во прогон. Тогаш „Бил услишан нивниот глас од Создателот“ и така се удостоиле да излезат од прогонот.

Меѓутоа, пред да увидат дека се под власта на клипот, нечистите желби, им станало тешко и страшно дека може да останат таму засекогаш, но сепак немале потреба да се обратат кон Создателот да им помогне за да излезат од егоизмот, затоа што не ја чувствувале штетата која им ја правеле егоистичките желби кои им пречеле да се соединат со Создателот. Инаку, на човекот му е поважна работата заради „знаења и примање“, додека работата во вид на „верба и давање“ му изгледа ниска и неважна. Затоа претпочита „знаење и примање“, кон што човекот го влече неговиот земски разум.

Затоа Создателот им подготвил прогон на синовите на Израел, за да почувствуваат дека кај нив нема никаков напредок кон Создателот и дека целата нивна работа е за нечистите желби (клипот), наречени „Египет“. Тогаш виделе дека нема поинаков пат, освен да ја прифатат во себе работата која е ниска и неважна во нивните очи, со „верба над знаењата“ и стремежот кон давање, дека инаку ќе останат под власта на нечистите сили.

Излегува дека тие ја прифатиле вербата бидејќи виделе дека нема друг начин и само затоа се согласиле на таа понижувачка работа. Тоа се нарекува работа која зависи од резултатот, бидејќи ја прифатиле работата за да не паднат под власта на нечистите сили. Но, доколку би исчезнала таа причина, би исчезнала и потребата од работата. Значи, ако би исчезнал егоизмот, кој постојано создава нечисти мисли, од кои тие паѓаат под власта на нечистите сили, прекршувајќи ја забраната за поклонување пред туѓи богови, тогаш не би имало потреба од таа, за нив, понижувачка работа.

Одовде го сфаќаме реченото од мудреците: „Егоизмот, лошиот почеток на човекот, отпрвин е како тенка пајажина, а на крај станува како јаже на селска кола“.

Познато е дека може да се направи грев:

- по принуда;

- по грешка;

- со лоша намера.

Егоистичката желба за примање наслада уште од почеток се наоѓа во човекот и затоа се определува како принуда, бидејќи човекот нема сили да ја поништи. Затоа не се смета за престапен грев (хет), туку ненамерен грев (авон), бидејќи човекот без да сака е принуден да ги извршува наредбите на таа желба во себе. Како што е запишано: „Тешко вам, кои го влечете ненамерниот грев со јажињата на лагата...“

Невозможно е да се оттргне од себе таа желба или да се намрази, затоа што човекот не ја чувствува како грев. Но, од тој голем грев потоа израснува престапниот грев, кој тежи колку „селска кола“. Потоа од таа егоистичка желба се раѓаат клипот – цел систем од нечисти светови, сличен и паралелен со чистиот систем (како што е речено: „Едно наспроти друго створил Создателот“), од каде што и произлегува лошиот почеток на човекот, односно сето тоа се раѓа од желбата слична на тенка нишка.

Бидејќи веќе е откриено дека тоа е грев, станува јасно дека е неопходно да се чуваме себеси и од најтенката нишка на егоизмот. Тогаш тие сфаќаат дека, доколку сакаат да влезат во духовното, нема поинаков пат, освен да ја прифатат понижувачката работа со верба и давање. Инаку гледаат дека ќе останат под власта на Фараонот, Царот Египетски.

Излегува дека од прогонот има полза, бидејќи во него почувствувале дека егоистичката желба е грев. Затоа одлучиле дека нема друг пат, освен да ги вложат сите напори за да ја достигнат желбата за давање. Токму затоа Создателот му одговорил на Авраам на прашањето како може да биде уверен дека неговите потомци ќе ја наследат светата земја: „Знај дека твоите потомци ќе бидат во прогон... ќе страдаат и ќе бидат подложени на понижувања“. Токму во прогонот тие ќе откријат дека дури и тенката нишка на егоизмот е грев и тогаш ќе ја прифатат вистинската работа за да се оддалечат од гревот.

За ова рабинот Јехуда рекол дека во иднина „смртата ќе исчезне за навек“ бидејќи Создателот ќе го уништи лошиот почеток и од него нема да остане ништо повеќе од дебелина на влакно, што всушност не се чувствува како грев (бидејќи окото не го забележува тенкото влакно). Сепак, ќе останат грешници и праведници и сите тогаш ќе посакуваат да се соединат со Создателот. Но, грешниците сè уште нема да ја поправат нечистата желба со дебелина на влакно, која останала во нив од порано, кога се чувствувал лошиот почеток на човекот и затоа можело да се почувствува како грев.

Сега, кога лошиот почеток останал само во големина на влакно, кај грешниците нема причина да ја поправат таа егоистичка желба во алтруистичка затоа што нечистата желба со дебелина на влакно не се чувствува како нечиста. Меѓутоа, тие сепак не можат да се соединат со Создателот заради различноста на нивните својства, бидејќи е речено: „Не можам Јас да бидам на исто место со егоистот“. Поправањето на грешниците е да бидат правта на нозете на праведниците – кога веќе лошиот почеток е поништен, кај праведниците нема причина да одат „со верба над знаењата“.

Но, ако нема причина, тогаш кој може да ги принуди? И сега праведниците гледаат дека грешниците останале со егоизмот со дебелина на влакно и не го поправиле додека уште постоел лошиот почеток на човекот, а сè уште било можно да се поправи, затоа што целата лоша желба била разоткриена и се чувствувала како грев. Сега пак, гревот не се чувствува, станал незабележлив, како влакно.

Штом нема чувство на грев, нема ни можност тој да се поправи. Но, исто така нема ни можност за соединување со Создателот, бидејќи останала разликата во својствата. Целото поправање на грешниците се состои во тоа по нив да тргнат праведниците, бидејќи кога веќе се гледа дека повеќе нема од што да се плашат од системот на нечистите сили и дека е уништен лошиот почеток на човекот, тогаш зошто би работеле со „верба над знаењата“? Меѓутоа, гледаат дека грешниците не се во состојба да достигнат соединување со Создателот, без да има причина за тоа, бидејќи злото станало такво, што не може да се разликува, но сепак тоа пречи на соединувањето, заради различноста на својствата.

Увидувајќи го тоа, праведниците сфаќаат колку било убаво кога немале причина да работат за давање, иако им се чинело дека работат за давање само затоа што постои злото. Сега гледаат дека гревот кој им пречел, бил за нивно добро и дека всушност најважната смисла е во самата таа работа, а не дека работеле од страв да не паднат под власта на нечистите желби. Како доказ, гледаат дека грешниците кои не го поправиле злото со дебелина на влакно, остануваат надвор, затоа што сега немаат можност да достигнат соединување со Создателот.

Излегува дека праведниците добиваат сили да одат напред од грешниците кои стануваат прашината под нивните нозе и дека се движат благодарение на гревот кој останал во нив. Тогаш се открива дека самата таа работа е важна, а не изнудена, како што им се чинело претходно, кога во нив бил присутен лошиот почеток. Сега гледаат дека и без лошиот почеток, вреди да се работи со верба и давање.

Затоа е речено: „И едните и другите плачат“. Познато е дека плачот е мала состојба, односно ВАК и постои разлика меѓу ГАР и ВАК, затоа што Светлината на малата состојба (ВАК) свети од минатото. Значи, тие добиваат животни сили и Светлина од она што го преживеале во минатото, додека Светлината ГАР свети во сегашноста, извршувајќи зивуг (соединување).

Затоа плачеле мудреците, велејќи: „Како сме успеале да надминеме толку висока планина“, затоа што тие сега гледаат што било до уништувањето на лошиот почеток, кога неговата власт била огромна, како што е речено: „Едно наспроти друго створил Создателот (светост наспроти нечистотија)“. Создателот кон нив покажал големо милосрдие, давајќи им сила да победат во војната против егоистичкиот почеток. Сега тие се веселат и се радуваат на чудото кое им се случило тогаш, односно во минатото, што значи „Светлина на малата состојба“ (Мохин де-катнут).

Грешниците плачат затоа што сега немаат никаква можност да се соединат со Создателот иако гледаат дека нивниот лош почеток е како тенко влакно. Но кога веќе го нема лошиот почеток, тие немаат ни како да го претворат кли за примање во давање. Само гледаат дека останале надвор и затоа плачат.

Нивното поправање е само да станат прашина под нозете на праведниците бидејќи тие гледаат дека иако сега нема лош почеток, сепак грешниците не можат да се удостојат со соединување. Тогаш праведниците велат: ние мислевме дека треба да одиме по патот да давањето само заради лошиот почеток, но сега гледаме дека тоа е вистинско кли и дури и да не беше лошиот почеток, сепак таквиот пат е вистината и дека патот на вербата е чудесен пат.

Од ова сфати зошто останале гршници после уништувањето на лошиот почеток – заради тоа што треба да станат прашина под нозете на праведниците. Ако не беа грешниците, кој би ја открил големата вистина, дека патот на вербата не означува љубов, зависна од награда! Значи, не треба да се оди по патот на вербата заради стравот од лошиот почеток, туку заради љубовта која не зависи од награда. И иако повеќе го нема лошиот почеток, сепак само со верба е можно удостојувањето со соединување со Создателот.

Еднаш слушнав: зошто ни е потребна токму вербата? Само заради гордоста која живее во нас, која не ни дава да ја прифатиме вербата. Иако вербата е високо и прекрасно својство, чие што значење и Виша намена е несфатлива за пониските, меѓутоа само според силата на гордоста во нас, односно егоистичката желба, нам ни се чини дека тоа е ниско и животинско дејствие.

Друг пат, пак слушнав: кога гледаме дека не сакаме да ја прифатиме вербата, паѓаме од нашето ниво. И се издигнуваме малку по малку, додека не сфатиме во срцето дека нема друго средство, освен да ја прифатиме вербата. Целиот тој пат бил само за да добиеме верба, за што е запишано: „И изградија сиромашни градови (за Израел) на Фараонот“.

Следна статија бр.87 „Шабат Шкалим“