Кабалистичка метафора - Врз основа на статијата на Баал ХаСулам „Архор ве Кедем Цартани “        

„Ахор ве-кедем цартани“ – Одзади и однапред Ти ме прегрнуваш (опфаќаш) мене - односно и во откривањето и во сокривањето на Создателот. Бидејќи навистина „царството Негово владее со сè “ и сè ќе се врати кон својот корен, зошто „нема место слободно од Него“. Разликата е само во тоа дали во „сегашноста“ или во „иднината“. Затоа што тој кој се удостоил да ги соедини двата света, ги открива во „сегашноста“ Неговите облеки, бидејќи сè што се случува е облека на откривањето на Шхина. И тоа е „сегашноста“; т.е. и сега тој излегува во царска облека (или: во облеката на малхут) и јавно пред сите покажува дека „јавачот не е додаток на коњот“ во никој случај, туку иако се чини дека коњот го води јавачот, вистината е дека коњот не се пробудува за какво било движење на некој друг начин туку со чувствување на уздата на својот јавач. Тоа се нарекува изградба на нивото на Шхина... Така се нарекува фазата „лице со лице“.

Меѓутоа додека човекот не се удостоил да ги посвети сите свои движења само кон Создателот, т.е. коњот не се прилагодил со своите движења на уздите на својот јавач, туку навидум напротив, „ ја става слугинката да управува со својата господарка...“, - тоа се нарекува „обратна страна“. Тоа значи: „не замислувај дека се оддалечуваш од светоста, не дај Боже, бидејќи она што го замисливте нема да се оствари“. Така рекол Создателот: „Со силна [и испружена рака и со исфрлање на гневот ќе владеам над вас]“ зошто нема да биде одделен од Него отрфрлениот, туку целото тркало се движи за да дојде до светоста, до својот корен. Ако е така тогаш иако се чини дека коњот навидум го води јавачот според својата ниска желба, вистината е дека јавачот го води коњот според својата желба. Меѓутоа тоа не се открива сега, во „сегашноста“ туку само во „иднината“; и сфати го ова. На таков начин и во оваа фаза постои поврзаност, но „грб со грб“, т.е. не според желбата на тој што се преслекува и не според желбата на тој кој преслекува; и сфати го ова, зошто оваа фаза е Неговата желба. И во тоа е смислата на кажаното: „Заради тоа што не си работел за Семоќниот Создател со радост...“. Бидејќи во секој случај ти ќе работиш, разликата е само во тоа што тоа е „во неволја и во недостаток...“, т.е. постепено, додека пак ова е „во изобилство“, т.е. според желбата.

Така е речено во Мидраш: „Ги гледа Создателот дејствата на праведниците и дејствата на грешниците и не знае Создателот што сака: едните дејства или другите. Но се вели: „И видел Бог дека добра е Светлината, и ја одвоил“ - значи дејствата на праведниците“. Значи Создателот ги гледа сите дејства и обичаи, т.е. се поврзува и сè се движи и доаѓа до својот корен. А кога е така се поставува прашање: кој пат е подобар? Затоа Мидраш ја користи фразата: „И видел Бог дека добра е Светлината“, што претставува фаза на откривање, и тоа во дејствата на праведниците. Токму на тоа се мисли во изреката на мудреците: „Долг и краток, краток и долг [пат]“.

Светот е скривање

Ете во ова е тајната на изреката: „Сите со мудроста (хохма) си ги направил Ти, се исполни земјата со Твое владеење“. Сè е зачувано на 32 патишта на мудроста (хохма) и затоа „се исполни земјата со Твое владеење“ и нема место слободно од Него бидејќи сè се движи кон својот корен. Меѓутоа сега е тоа во скривање и затоа се нарекува свет (олам) од зборот скривање (еелем). Светлината пак која се скрива во светот и се преслекува во него се нарекува точка на фазата „јуд“ која се дели на две букви хеј: свет на скривањето и свет на откривањето. А целата работа на човекот е да ја открие таа точка, да ја продолжи со фазата „вав“ - од свет до свет, т.е. со буквата вав меѓу двете букви хеј, откривајќи го за сите изобилството на Светлината која излегува од Опкружувачката Светлина кон опкружувањето, - т.е. две букви хеј, тајната „Бина, Јесод, Малхут“; и сфати го ова.

Совладување, одделување, засладување

Патот посакуван од човекот претставува три фази: освојување, одделување, засладување. „Светила“ е напишано без буквите вав“ бидејќи Светлината на овој свет била создадена од мракот, како „надмоќ на Светлината над мракот“ - а „свеќа напладне со што ќе заслади?“, и дента не излегува незината Светлина. И ова е тајна на фактот дека кората (клипа) му претходела на плодот. Затоа оној кој станува партнер на Создателот во Првичното дејство, ја изнесува Светлината од мракот гледајќи се себеси: колку е мрачен и низок пред светоста која е во висината, и како тој облечен во нечиста облека е опружен со таа Светлина! И сфати го ова. И слушајќи го прашањето на Создателот, „треперејќи пред Создателот преподобен и страшен“ тој се зацврстува со голема сила за да го совлада злото што е внатре во него: лошиот роб и лошата слуѓинка - за да се поклонат тие пред господарката која престојува со нив во нивната нечистотија, и сфати го ова. Сè додека не почувствува во својата душа дека побудувањето кон надворешните (кон клипа) помина и заврши и апсолутно е совладано. И тогаш ќе се удостои да дојде од фазата на „одделување“: да ја оддели Светлината од мракот - и нема да го заменува ниту злото со добро ниту доброто со зло. Ако пак го промени сето, т.е. пробудувањето на злата склоност е неопходна за него, тоа ќе му биде посветено само на Создателот; и тоа е фазата на „засладување“ – тајната на страста кон Созздателот, вистинска љубов. Оваа фаза доаѓа откога може да ги разликува доброто и лошото, возвишеноста на Создателот од сопствената ништожност, и самиот ќе го оствари реченото: „Ќе го изгориш злото во себе“ – бидејќи многу ќе се засрами пред својот Создател. Тогаш ќе се удостои да ги заслади и остатоците на својата зла склоност кои невозможно е да се изгорат и ќе ги крене кон нивниот вистински корен.

„Помни и чувај“ – било речено со една фраза

„Помни и чувај – било речено со една фраза, дека не може да се каже со уста и не може да се слушне со уши и со срцето да се размисли и процени...“ Треба да сфатиме зошто било така речено и што ни е потребно нам од тоа.

Ние гледаме дека е речено: „Човекот и стоката ги спасуваш Ти, Создателот“ – и нашите мудреци објаснуваат: „Тоа се итри луѓе кои се однесуваат како животни“. Значи целиот пат на созданието створено од Создателот претставува две спротивности во еден објект и тоа е вградено во сите врски кои постојат во светот; и тоа е правило на сето Првично дејство.

Моќта на зборот

Меѓутоа Создателот активирајќи го Првичното дејство открил само еден дел на оваа фаза како што е речено „Од зборот на Создателот биле направени небесата“. Земал Тој оган и вода и ги измешал едно со друго во еден објект: и ја впечати Создателот моќта на говор во човекот за да стане тој Негов партнер во Првичното дејство, за да создава како Него со својот збор светови во овој однос – две спротивности во еден објект, зошто поинакво е новото во светот. И тоа е патот на праведниците кои се споиле со Создателот: од сите нивни зборови биле создадени светови по зборот на Создателот, а моќта на активниот е во активирањето; и сфати го ова. Зошто веќе ставил во нивните усти дваесет и двете букви со кои ги создал светот – со други зборови тие ја имаат таа чудесна моќ.

А фактот дека дејството не се извршува во овој свет само со помош на зборот е заради слегувањата на овој свет при материјализацијата, и затоа ништо не се открива преку збор туку само со помош на раце и нозе. Но навистина доволно моќ ставил Создателот во зборот за да се открие дејството преку него, дваесет и две букви; и сфати го ова. Меѓутоа клипот ја покриваат и ја ослабуваат оваа моќ. И посакал Создателот да го очисти Исраел од тие клипот – му ја дал Тора и заповедите преку кои тие се приближуваат до Неговата светост, и Шхина зборува од грлото со нивната чистота – и тогаш со зборот свој тие ќе вршат работа.

Благослов на праведникот

Благословот на праведниците е во фактот што тие со изговорените зборови веднаш откриваат повеќе отколку човекот со помош на рацете и нозете. Бидејќи обичниот човек кој сака да врати со милост на својот пријател, му дава на пријателот многу пари – со раце, реално и го збогатува, но сепак не знае дали тие ќе му траат подолг период. Совршениот пак, сакајќи да плати со милост (хасадим) на својот пријател му дава усен благослов, т.е. некои кратки зборови за богатство – и веднаш се открива влијанието на богатството врз неговиот пријател... Со што го заслужуваат ова ниво? Со Тора и заповедите, т.е. со извршување на волјата на Создателот ќе станат слични особините [на човекот] негови со Создателот. Меѓутоа всушност сето во врска со Тора и заповедите поврзани со човекот се од истиот вид, т.е. две спротивности во еден објект, и тоа е основа на желбата бидејќи со Тора Создателот го создал светот и силата на активниот е во она што тој го активира. И тоа е тајна на реченото: „Крајно спознавање е – дека не спознаваме“. Односно кога овие две спротивности се сврзуваат со еден објект во свеста на човекот, тогаш тој е посакуван за својот Владетел и се нарекува совршен човек.

Крајот е подобар од почетокот

Основата на Тора во овој ништожен свет претставува спротивност, бидејќи како што е познато, во него ангелите погрешиле. И во тоа е тајната на реченото: „Крајот е подобар од почетокот“; значи крајот е најниското ниво, т.е. она во созданието на светот што е очигледно, за што воопшто не треба да се разбере прочитаното во книгите – првичното знаење: ако не јаде – ќе огладне, ако допре оган – ќе се изгори, ако се фрли во вода – ќе се удави, и сл. Овие работи им се познати и на животните и на стоката, бидејќи и животинскиот разум ќе им каже за тоа, и затоа ова се нарекува „крај“.

„Почеток“ е логиката на Тора која не се постигнува ниту од оние кои говорат, т.е. сите народи на земјата – освен семето на Јаков, избраниците на Создателот. Меѓутоа во светот доброто и злото се наоѓаат измешани и за да се распознае и оддели доброто од зло, ни велат дека основа на добриот пат е „крајот“, т.е. треба да одиш по патот по кој одат обичните од народот, по патот што можат да го постигнат сите луѓе, но тоа да се сврзе со логиката на Тора; и сфати го ова. Зошто во ова е целта на спротивностите кои се наоѓаат во светот, и токму совршениот човек мора да ги сврзе и вистински да ги спои воедно во својата свест (даат). Ова се нарекува „добро“ и за него е речено: „Добар е крајот“ ако е добро сврзано од почеток, т.е. логиката на Тора и животинската логика вистински се поврзуваат воедно.

Две спротивности во еден објект

Ова е објаснувањето на реченото од мудреците: „Човекот и стоката ги спасуваш Ти, Создателот“ – тоа се итри луѓе кои се однесуваат како животни – т.е. како што објаснивме погоре во нив се сврзуваат две спротивности воедно. На пример е речено: „Ако нема брашно – нема Тора, ако нема Тора – нема брашно“. Првиот дел претставува животинска логика, со други зборови логика која е разбирлива за сите. Вториот дел е логика на Тора. Бидејќи која е чудесната сила во Тора која ќе му донесе брашно? Меѓутоа е јасно, согласно со Тора, дека Создателот не ја трга Неговата грижа од светот ниту за миг, и затоа Тој е добар со оние кои ја исполнуваат Неговата волја и ја слуша нивната молитва. Затоа оној кој заслужил неговиот труд да биде во Тора, се разбира не треба да се труди на овоземен начин зошто ќе бара од Оној кој навистина има, и ќе му биде дадено, како што е речено: „ Бидејќи се милостиви (хасадим) тие, нивната Тора се зачувува и нивната работа се благословува“. И за ова ни кажува мудрецот: „Ако нема брашно...“, т.е. посакуваниот начин е да се сврзат воедно, т.е. да се направиш себеси сличен на животно знаејќи дека ако нема брашно тогаш нема Тора; и затоа да се трудиш да правиш сè на што те учи твојот животински разум: да обезбедиш брашно и храна за своето тело. Иако според логиката на Тора тоа е излишно, бидејќи „не сака Тој сила на коњ, не е милостив кон телото на човекот – Создателот е милостив кон оние кои треперат пред Него, кои се надеваат на Неговата милост“. Зошто тогаш е потребно да се труди и „да дере мрши на пазарот“? За да не зависиш од луѓето подобро е да ја изучуваш Тора, да трепериш пред Создателот и да се надеваш на Неговата милост, зошто „не е кон телото на човекот Тој е милостив“.

Меѓутоа во исто време овој мудрец нè учи дека треба да се трудиме со сите сили да обезбедиме брашно, зошто без него нема Тора и „подобро е да прекршиш еден шабат за да испочитуваш многу шабати“, и сл. Без оглед на ова знај добро: „ако нема Тора – нема брашно“. Односно напорите и трудот не ти носат и обезбедуваат брашно, туку само придржувањето на Тора и трепетот пред Небесата, бидејќи „ не е кон телото на човекот Тој милостив...“ И ова се две спротивности вистински споени воедно – во оној кој прави животински дејства и знае дека тоа е ништожност и празнина и дека сè му доаѓа само од трпезата на Царот. Таков човек се нарекува совршен. И во тоа е смислата на кажаното: „Среќен е мажот кој го има Создателот како своја потпора и не им се обраќа на надмените и лажливците“ – т.е. тој обединува две работи: се ослонува на Создателот и се труди да обезбеди плен и храна на својот дом. Во исто време тој знае дека неговите работи и сите напори не се ништо повеќе од „надмени и лажливи“ но најважно е дека тој го има Создателот како негова потпора; и сфати го ова. За ова е напишано: „Зошто нема да има казна за грешењето над судбината на праведниците“ иако нивните работи се слични; и сфати го ова. Но зошто? И се објаснува: „За да не ги пружат праведниците рацете свои кон грешењето“ бидејќи го земаат на себе бремето на совршеното царство (малхут) на Небесата и знаат дека Тој ти дава сила. Смисла на ова е во проверката на вербата на праведниците во Создателот – до каде таа оди; и иако Создателот ги знае мислите сепак проверката на работите мора да ја гледа праведникот самиот, зошто природата на материјата е таква што не му дозволува на праведникот да верува во себе сè додека не се убеди во очигледно дејство. И секогаш тој се плаши да не направи грев и да не падне од нивото за време на дејството; и сфати го ова.

Мерката на прататкото Јаков, нека е Божјиот мир над него

Од тука ќе го разбереме толкувањето на нашите мудреците на фактот што се вратил прататкото Јаков по малите стомни. Зошто навистина е тоа чудно: во такво време, гледајќи дека Исав оди кон него за да го убие, да уништи и ограби сè што тој има, тој помислил да остане сам во опасното место – да ги спаси за себе малите стомни. И не верувал тој дека ќе преживее, зошто е напишано: „И се исплашил Јаков многу... И го разделил народот напола на два логори...“ Меѓутоа од претходно реченото е јасно дека погоре опишаниот пат „човек и животно“ бил мерката на прататкото Јаков; и станал тој носител на тоа ниво, како што е речено во книгите. Авраам станал носител на особината љубов, а прататкото Исак на особината страв. Тие две особини се две спротивности, бидејќи оној кој сака не се плаши туку е секогаш сигурен во оној кој него го сака, и „сите престапи ќе ги покрие љубовта“; оној пак кој се плаши не е сигурен, зошто кога би бил сигурен не би се плашел воопшто. Меѓутоа прататкото Јаков, избраниот от прататковците, станал носител на особината милосрдие, т.е. на овие две спротивности во еден објект – љубовта и стравот заедно, што како што знаеме преставува основа на оваа особина.

Токму за тоа ни се зборува: „И се исплашил Јаков многу... И го разделил народот напола на два логори...“ за да си остави малку од спасените; а исто пратил дарови во надеж за примирје. Значи гледаш дека тој во овој случај постапил како обичен човек на најобичен начин: бидејќи што е важно дали човекот се грижи да не умре од глад и дејствува трудејќи се деноноќно на секакви начини да си обезбеди храна и луксузи, или пак се грижи неговиот непријател да не го истреби неговиот имот и да не го убие него самиот, и го прави она што е потребно да се направи. За ова прашал Раши: зошто се плаши Јаков, нели му било ветено: „И ќе те сочувам Јас тебе...“? Тој објаснил дека се плашел да не направи грев, и треба да поточниме: тој требало да рече „дека направил грев“ наместо „да не направи грев“? Но од погоре кажаното сè е правилно, навистина Јаков имал совршена мера на љубов, т.е. убеденост, и немало кај него никаков сомнеж дека Создателот ќе го сочува и нема да му недостасува ништо. Во исто време тој се однесувал како обичен човек, правејќи се исплашен како што налага животинската логика – едноставно замислил дека божем многу се плаши од тие четиристотини луѓе кои се со него (Исав), и со тоа небаре се оттргнал од убеденоста за вистински да се исплаши. И затоа внимавал како што прават оние кои се плашат од непријателот: го поделил логорот напола, принесол дарови и т.н.

Но зошто го направил тоа – бидејќи навистина воопшто не се плашел заради тоа што бил сигурен во Создателот? Затоа што се плашел да не направи грев, зошто праведникот во својата скромност не верува во себе дека нема да падне од нивото за време на дејството, и затоа си се подготвил со сите овоземни работи доволни за спас од непријателот, а после си замислил дека сето тоа се „надмени и лажливци“ и го ставил Создателот за своја потпора и му упатил молитва Нему. Оттука е јасно дека тој останал со малите стомни за да извести дека заедно со стравот имал совршена мера на љубов, без какво била маана, и им придавал важност дури и на малите стомни бидејќи добро знаел дека угнетувачот и непријателот воопшто нема да го допре неговата сопственост.

Разлика меѓу работникот на Создателот и оној кој не работи за Него

И во ова е забележлива разликата меѓу работникот на Создателот и оној кој не работи за него, бидејќи оној кој вистински се плаши и не е убеден не би обрнал внимание ниту на големите стомни во времето кога е загрижен да не дојде непријателот и ги убие мајката и синовите и уништи сè. Работникот на Создателот пак, работејќи и трудејќи се од страв добро знае и е убеден во милоста на Создателот: дека сè е негово и никој нема да завладее со неговата сопственост и за него е погодно дури и во такво време да внимава на малите стомни како што е вообичаено за праведниците кои „го сакаат своето богатство“. И затоа со дарувањето на Тора добиваме сила – со тоа што „да помниш и чуваш – речено било со еден збор дека не може да се изусти со уста и не може да се слушне со уши и со срцето да се размисли и процени...“.

Смислата на реченото е во тоа што да „помниш“ значи љубов а да „чуваш“ значи трепет, што претставува две спротивности како што рековме погоре, и ни биле кажани и дадени како едно, т.е. да ги сврземе воедно. И иако тие се многу спротивни и сосема е нејасно како може такво нешто да биде во реалноста, во устата и во ушите и во материјалното срце, меѓутоа силата на Тора е таква што оној кој се држи до неа го заслужува тоа: тие да бидат сврзани и соединети во неговото срце согласно со особината на прататкото Јаков; и сфати го ова.

Клипа Исмаел и клипа Исав

Така им кажал Јаков на своите синови во годините на гладот: „Зошто да се покажувате?“. И Раши објаснил: зошто да им покажувате на Исмаел и на синовите на Исав дека сте божем сити? Но тоа е чудно бидејќи синовите на Исав се сместиле во Саир а синовите на Исмаел во пустината Паран, и што им е грижа за нив? Тој би требало повеќе да се чува од ханаанецот и хитејот, неговите соседи кои живееле на оваа земја? Но согласно со она што го рековме погоре сето ова е правилно, бидејќи Раши го разјаснил ова со две едноставни поенти.

Првата: зошто да изгледате сити; втората: зошто да се исцрпувате од глад. Од тука е јасно дека така им рекол Јаков: ако јадете и се наситите, треба да се плашите од синовите на Исмаел, ако пак се исцрпите од глад, треба да се плашите од синовите на Исав. Смислата на ова е ваква: Исмаел е лушпа на сребро (љубов) а Исав е лушпа на злато (трепет). Значи Јаков ги учел своите синови на ова: ако се држите за особината на љубов и бидете убедени во Создателот, дека Тој нема да ослабне во никој случај дури и во годините на гладот, тогаш треба да се плашите од клипа на Исмаел. Ако пак се држите за особината на стравот и ја намалите својата исхрана, тогаш треба да се плашите од клипа на Исав која се храни со оваа особина. Затоа подобро јадете за да се наситите, а за да го обедините ова кога ќе биде потребно со мерата на страв, тогаш слезете и обезбедете ни храна од Египет и со тоа ќе се спасите од двете клипот.