На моите драги пријатели, да се живи и здрави...

„И ќе биде, за тоа што ќе ги слушате заповедите кои човекот ги гази со нозете“ (Јалкут).

Мојот татко и учител објаснуваше дека прашањето на вербата е едноставно за човекот, но тој „го гази тоа со нозете“. За да го појасниме ова најдобро, првин да објасниме што рекле за ова мудреците (Танхума): И ќе биде за тоа, како што вели напишаното: „Од што да се плашам за време на несреќите? Лошотијата од моите стапала (ситни гревови) е околу мене“ (Псалми 49:6). Благословено е името на Создателот, кој му ја дава Тора на народот на Израел, каде што има 613 заповеди, во кои има лесни и тешки. Токму заради тоа што меѓу нив има лесни заповеди, луѓето не им придаваат значење, па ги фрлаат под нозете, односно затоа што се лесни, Давид се плашел од денот на судот и велел: „Владетелу на светот, јас не се плашам од тешките заповеди бидејќи се тешки. Од што се плашам? Се плашам од лесните заповеди, за да не прекршам некоја од нив, (без да ја знам) да ја исполнам или да не ја исполнам затоа што била лесна. А Ти рече: „Биди внимателен со лесната заповед исто како да е тешка!“. Затоа рекол: „Од што да се плашам во деновите на несреќите?“. И речено е: „И слугата Твој е внимателен со нив, во нивното исполнување заради мнозинството“ (Псалми, 19:12). Такви се овие зборови.

Треба да се праша, бидејќи е познато дека поедноставно е да се исполнуваат лесните заповеди од тешките заповеди. Лесните значи дека лесно ги исполнувал, а тешките дека се тешки за исполнување. Тогаш зошто тој се плаши дека ќе ги прекрши оние заповеди кои се полесни за исполнување, од оние кои е потешко да се исполнат? Потоа ги наведува зборовите на Мидраш и бидејќи се плашел за лесните работи, завршува со зборовите „И слугата Твој е внимателен со нив, во нивното исполнување заради мнозинството“ – дека треба да се грижи и повеќе да внимава при исполнувањето на лесните работи, отколку при исполнувањето на потешките работи.

Мора да сфатиме дека прашањето за леснотијата или тешкотијата го одредува светот – што се нарекува лесно, а што се нарекува тешко. Бидејќи светот е прилепен кон надворешното, затоа тој знае дека најважното во што треба да се биде внимателен е дејствието, бидејќи тоа е откриено за сите. Со други зборови, секој има мерка и важност за сфаќањето на тоа колку дејствија се направени во еден ден, колку часови секој работел со учењето на Тора. И кога некој гледа дека другиот исполнил толку и толку заповеди и толку и толку часови седел за да ја учи Тора, тогаш тој го почитува другиот. А ако, не дај Боже, не гледа добри дела кај другарот, тогаш гледа дека другарот паѓа во неговите очи и веќе е далеку од Тора и од работата. Од причина што може да го види само она што му е откриено, дејствијата се нарекуваат тешки заповеди.

Според разумот, тие навистина се тешки, бидејќи целото прашање на светоста е „ќе направиме и ќе слушнеме“. Најважното нешто се дејствијата, затоа што само дејствието доведува до тоа да слушнеме, што се нарекува ниво Лишма, а од ло Лишма ќе дојдеме до Лишма. Додека пак, без дејствија е невозможно да се достигне ниедно ниво. Затоа во разумот на светот е определено дека најважно е дејствието, а тоа е најлошо од сè. Од ова се појавила мислата, односно намерата – лесната и недостојна работа. Всушност, не треба да се троши време и напори на ова, затоа што најважно е дејствието. Иако е најважно дејствието, тоа е само во смисла на средство. Тоа значи дека најдобриот совет за да се достигне Лишма е дејствието, но заради таа причина светот ја напуштил посакуваната цел – исполнување заради небесата. И иако работата со Тора и заповедите е средство за поправање на телото, за да се достигне Лишма, сепак тие ја напуштиле целта и насоката и го направиле дејствието – цел, самата за себе. А тоа е најстрашното кај нив.

Додека пак, од мислата, односно од намерата да биде Лишма, направиле нешто „лесно“. Всушност, доколку некој само работи со Тора и заповедите и не е заинтересиран да вложи напор неговата намера да стане Лишма, тогаш тоа се смета за лесен престап и не треба да се отповарува со тоа, затоа што дури и ако се оптоварува себеси со тоа, сепак никој нема да види колку напор вложува за да го почитуваат, затоа што обичниот пат во светот е само ло Лишма. За да тргне светот по патот на Лишма, на почетокот на работата не треба да се види вистината, односно воопшто да не се обрнува внимание на тоа, како тоа да е едноставна работа, заради која не вреди да се оптоварува. Инаку, ако на самиот почеток од работата за Создателот би видел такви тешкотии во работата, тогаш, како што рекле мудреците: „Оној кој работи ло Лишма – подобро му било да не се родел“ – оној кој би посакал да ја започне таа работа.

А бидејќи нема друг пат да се влезе во работа Лишма, освен преку ло Лишма, тогаш вака или онака е неопходно да се крие виситината и да се вели дека најголемата тешкотија во работата е дејствието, а дека мислата и не е така важна. И прашањето на „леснотијата“ треба да се објасни од аспект на неважноста, дека тоа не е така важно, а „тешкотијата“ означува нешто важно. Исто така, треба да се сфати што значи неважност, презир и срам, односно дека кога човекот почнува да работи над намерата, тој ја презира таа работа, бидејќи најважната намера треба да биде во однос на вербата, а во прирадата на човекот му е тој да смета со разумот, а не со она што е над разумот.

Со ова може да се објасни Мидраш, кога Давид велел: „Зошто се плашам од лесните заповеди дека сум прекршил една од нив, дека сум исполнил или не сум исполнил, затоа што била лесна. А Ти рече: „Биди внимателен со лесната заповед исто како да е тешка!“. Треба да се разбере што значи „исполнил или не исполнил“. Зарем тој треба да знае дали ја исполнил и зошто не се сеќава? А, како што е речено погоре, леснотијата (неважноста), односно намерата Лишма – за неа тој не може точно да знае дали неговата намера била за небесата, бидејќи за тешките заповеди, односно за дејствијата, јас знам дека сум бил внимателен со нив, затоа што со помош на тоа мислењето на народот е дека мора да ги исполнуваат дејствијата.

Но, за намерата јас го немам мислењето на народот, затоа што светот не стравува за намерата заради небесата, па затоа и не се плаши од тоа што неговата намера не е во ред. И за ова Мидраш завршува: „И слугата Твој е внимателен со нив, во нивното исполнување заради мнозинството“. Значи, благодарение на стравот, дека ќе биде завлечен од мнозинството, кое за намерата смета дека и да не е во ред, сепак тоа и не е толку голем грев. И се обезбедил себеси и внимавал на поимот екев, односно на намерата дека мислењето на светот е категорија екев (од зборот заобиколи). И се удостоил со Лишма засекогаш, за да биде поставено во сите негови дејствија – дури и во минатото.

Ова е објаснување за „И ќе биде за заповедите кои човекот ги гази со нозете“, односно мислењето на народот се заклучува дека тоа и не е толку голема забрана и голем грев да се биде внимателен со намерата Лишма. За оваа работа човекот станал „поминал и повторил“, а тоа значи „гази со нозете“ и не обраќа внимание на тоа, бидејќи мислењето на мнозинството го олеснува тоа. Но, треба да се знае дека такво е поправањето на светот за да не се види вистината. Ова е од причина што не секој човек е способен да оди по патот на вистината, како што рекле мудреците – „сам излегува кон Светлината“. Затоа на човекот не му се покажува неговата вистинска состојба на патот на Создателот, односно за да има можност да работи со Тора и заповедите и за да мисли дека целата негова намера е за небесата, како што рекле мудреците – „човекот во себе не гледа недостаток“. Затоа човекот секогаш се смета себеси за исправен (суди на чашата заслуги).

Додека пак, оној кој е навикнат на работата и сака да ја види вистината за да ја истражува, а целата негова желба е само да ги поправи неговите дејствија, тогаш согласно неговиот стремеж кон вистината, токму во тој степен му го покажуваат од небесата вистинскиот степен, колку тој е далеку од работата Лишма. Затоа тој е принуден да се наоѓа во понижена состојба, бидејќи го гледа своето зло поголемо од сите луѓе во неговото поколение. Додека пак, целиот свет не ја гледа вистината – колку е под власта на злото и дека работата заради небесата тие уште не ја ниту почнале, а тој гледа дека нема никаква можност да направи нешто заради небесата и самиот чувствува дека е одделен од Создателот.

Се чувствува себеси како да е мртов, бидејќи е одделен од изворот на животот и го чувствува вкусот на смртта и се разбира, е огорчен што е толку ниско – полошо и од мртвиот. Тогаш тој извикува: „Подобро смрт отколку таков живот“. Тогаш тој не им наштетува на Тора и заповедите, односно не ги искористува светите работи за своја полза, затоа што чувствува дека ги користи светите имиња за вообичаени потреби. Затоа, според тоа колку што оди на патот на вистината, толку тој станува низок. Затоа оној кој се гордее е знак дека сè уште не се удостоил да ја види вистината и, несомнено, нема пониска состојба од тоа, бидејќи од нозете до главата се наоѓа во власта на лагата.

Но, има и такви кои мудруваат, гордеејќи се дека ја гледаат вистината, односно без оглед на тоа што тие самите гледаат дека целосно и се предадени на власта на злото и дека немаат сила ништо да направат заради небесата, а гледаат дека кај нив има повеќе зло отколку кај другите, тие сепак се гордеат со тоа што велат дека се надмоќни бидејќи ја гледаат вистината. Додека пак, други луѓе не ја гледаат вистината затоа што се под власта на злото, но се веселат и се радуваат на работата во Тора и заповедите, без разлика што тоа не е заради небесата. А јас ја гледам вистината и се гордеам со тоа. Тие немаат никакво чувство за својата нискост. Тоа е слично на група болни кои се нашле во болница и докторите им рекле дека сите се болни од рак, а тие не прифаќаат дека тоа е речено за нив. На еден човек докторот му рекол: „Синко, што да се прави? Имаш рак“, а тој не прифаќа дека е речено за него. Самиот тој човек се наоѓа во страдања и грижи затоа што знае дека му се избројани деновите и дека на крај ќе умре, па затоа не му останува ништо освен да Му се моли на Создателот.

А оние, на кои докторот не им открил дека се болни од рак, не дај Боже, се веселат, се радуваат и се забавуваат затоа што веднаш почнуваат да мислат дека ќе излезат од болницата, ќе се вратат дома и ќе направат пријателска трпеза, бидејќи веќе се чувствуваат здрави и полни со сила. Тогаш, несомнено, на човекот што знае дека е болен од рак, нема да му дојде мисла во главата да се гордее пред нив и да вели дека тој е поважен од нив, односно дека тој има поголемо чувство за животот и радоста од тоа што знае дека е болен од рак. Ние знаеме дека кај оној кој е заболен од оваа болест нема никакви други грижи и ништо друго не го интересира, затоа што тој има само една грижа – како да се излечи од ракот. Тој не може да ја споделува радоста на другите болни кои не знаат дека се болни од таа болест. Тоа што докторот ги испишал од болницата не е затоа што се здрави, туку затоа што нема лек против нивната болест, а тие си мислат дека причината заради која ја напуштаат болницата е дека се здрави.

Истото е и во работата заради небесата, кога некој го гледа своето зло од сите страни, кога одозгора му ја откриле вистината дека нема лек за неговата болест, туку само Создателот може да му помогне. Како што рекле мудреците: „Лошиот почеток на човекот расте секој ден, а ако не му помогне Создателот, тој не може да се справи самиот“ – нема никаква можност да се гордее заради тоа што тој ја открил вистината, а другите не, како во горенаведениот пример. Од ова излегува дека ниската состојба која ја чувствува човекот, сведочи за тоа колку човекот оди по патот на вистината. И дури откако ќе ја види вистината, му се појавува можноста за вистинска молитва од длабочината на срцето, затоа што само тогаш може да рече: „Владетелу на светот, ако ти не можеш да ми помогнеш, јас не гледам друг кој би ми помогнал да излезам од себељубието и да се удостојам со сила за давање и верба во Создателот“. Затоа е таков редот – човекот првин да почне со работа со ло Лишма, па потоа да се обиде да се удостои да оди по патот на вистината и да дојде до нивото Лишма. Така е речено и за Јаков, како што објаснува РАШИ, дека се подготвил за давање подароци, за молитва и војна. Треба да се прашаме, според наговестувањето, како може Јаков да му дава подароци на Исав и како може да му дава подароци на својот лош почеток?

Како што е речено погоре, работата започнува со ло Лишма, односно кога ја почнуваме работата за давање, му ветуваме на телото дека од таа работа на него ќе му биде многу добро, дека телото ќе се насладува од работата со Тора и заповедите. И велиме дека неговиот напор воопшто не е ло Лишма. Всушност, секое тело си има своја пристрасност – кај едно пари, кај друго чест, што значи подароци. А потоа оди молитвата – почнуваме да Му се молиме на Создателот да ни ја открие вистината, да ја видиме својата вистинска состојба, колку сме далеку од работата Лишма. После ова започнува војната, односно кога не сакаме да му дадеме на телото ништо во замена за работата во Тора и заповедите, додека не се смилуваат од небесата и не му дадат на човекот подарок, за да има верба и да се удостои да Му служи на Царот, но и за да чувствува дека само заради тоа и треба да живее, за да има можност да рече, како што рекле мудреците: „Подобро еден час каење и добри дела на овој свет, отколку цел живот во идниот свет“ (Изреки на прататковците, 4:17).

Од гореспоментатото излегува дека дејствието што се нарекува тешка работа се нарекува и ло Лишма, а потоа дека е неопходно да се грижиме за лесните работи, односно за намерата Лишма. Знак за тоа е чувството за сопствената нискост, затоа што оној кој ја гледа својата нискост, гледа дека оди по патот кој води кон работата Лишма и затоа тој има можност за вистинска молитва до длабочината на срцето. Кога гледа дека нема никој кој може да му помогне, освен Создателот, како што објаснуваше мојот татко и учител за египетското ослободување – „Јас, а не гласникот“, затоа што сите виделе дека исклучиво Самиот Создател ги спасил од лошиот почеток. Кога се удостоиле со работа во Лишма, тогаш нема зошто да се гордеат, бидејќи гледаат дека тоа е само подарок од Создателот, а не „сила и моќ на моите раце“. И нема друга рака, на среде патот за да му помогне. Ако тој ја чувствува својата ниска состојба, тогаш како со своето служење ќе Му даде на Царот бескрајно насладување? И без помошта од Создателот, човекот не е согласен за тоа, а пониска состојба од тоа нема. Да ни помогне Создателот да Му служиме вистински.

Барух Шалом Алеви Ашлаг син на својот татко и учител, Баал ХаСулам, благословен во сеќавањата